آزمایشات روتین در مامایی همواره از بحث هایی بوده است که مورد توجه همه ی ماما هایی که در این عرصه فعالیت میکنند و یا مشغول یادگیری هستند مورد توجه بسیار زیادی قرار گرفته است. این آزمایشات عبارتند از:

1. آزمایش خون
2. آزمایش ادرار
3. سونوگرافی
4. آمنیو سنتز
5. نمونه‌ گیری پرزهای جفتی (CVS)
6. سونوگرافی آنومالی
7. تست پروفایل بیوفیزیکی (BPP)

بارداری دورانی شگفت ‌انگیز و پر از تغییرات در بدن زن است. در این دوران، مراقبت ‌های پزشکی منظم برای اطمینان از سلامت مادر و جنین ضروری است. آزمایشات روتین بارداری بخش مهمی از این مراقبت ‌ها را تشکیل میدهند و به پزشکان در تشخیص و پیشگیری از عوارض احتمالی کمک میکنند.

آزمایشاتی که یک ماما میتواند بنویسد

آزمایشاتی که یک ماما می تواند بنویسد به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:

مرحله بارداری

در دوران بارداری، آزمایشات مختلفی برای غربالگری سلامت مادر و جنین انجام می شود. به عنوان مثال، اولین ویزیت قبل از زایمان معمولا شامل آزمایش خون برای بررسی سطح گلبول های قرمز، گروه خونی، سطح آهن و سایر عوامل است. همچنین ممکن است آزمایش ادرار برای بررسی پروتئین و گلوکز انجام شود. در ویزیت های بعدی، ممکن است آزمایش های غربالگری ژنتیکی، سونوگرافی و سایر آزمایشات انجام شود.

وجود سابقه بیماری خاص

اگر سابقه پزشکی خاصی دارید، مانند دیابت، فشار خون بالا یا بیماری کلیوی، ماما ممکن است آزمایشات اضافی را برای نظارت بر سلامتی شما در دوران بارداری تجویز کند.

مشاهده عوامل خطر در باراری

اگر در معرض خطر خاصی برای عوارض بارداری هستید، مانند بارداری در سن بالا، بارداری چند قلویی یا سابقه سقط جنین، ماما ممکن است آزمایشات اضافی را برای نظارت بر سلامتی شما و جنین تجویز کند.

نمونه هایی از آزمایشاتی که یک ماما میتواند بنویسد

1. آزمایش خون: آزمایش خون می تواند برای بررسی سطح گلبول های قرمز، گروه خونی، سطح آهن، قند خون، سطح ویتامین D، سطح هورمون ها و سایر عوامل استفاده شود.
2. آزمایش ادرار: آزمایش ادرار می تواند برای بررسی پروتئین، گلوکز، عفونت و سایر عوامل استفاده شود.
3. سونوگرافی: سونوگرافی از امواج صوتی برای ایجاد تصویری از جنین در رحم استفاده می کند. سونوگرافی می تواند برای تعیین تاریخ زایمان، بررسی رشد جنین، ارزیابی سلامت جنین و تشخیص ناهنجاری های جنینی استفاده شود.
4. غربالگری ژنتیکی: غربالگری ژنتیکی می تواند برای تعیین خطر ابتلای جنین به اختلالات ژنتیکی مانند سندرم داون استفاده شود.
5. نمونه برداری از پرزهای جفتی (CVS): CVS یک روش تهاجمی است که در آن نمونه کوچکی از سلول های جفتی از طریق واژن یا شکم جمع آوری می شود. CVS می تواند برای تشخیص اختلالات ژنتیکی استفاده شود.
6. آمنیو سنتز: آمنیو سنتز یک روش تهاجمی است که در آن نمونه ای از مایع آمنیوتیک از کیسه اطراف جنین جمع آوری می شود. آمنیو سنتز می تواند برای تشخیص اختلالات ژنتیکی و همچنین برای تعیین جنسیت جنین استفاده شود.

مهم است که با ماما خود در مورد آزمایشاتی که برای شما مناسب است صحبت کنید. آنها می توانند در مورد مزایا و معایب هر آزمایش و اینکه چگونه نتایج آزمایشات ممکن است بر مراقبت های شما در دوران بارداری تأثیر بگذارد، بحث کنند.

آزمایشات بارداری در چه زمانی انجام می ‌شوند؟

اولین ویزیت بارداری معمولا در 8 تا 12 هفتگی بارداری انجام می ‌شود. در این ویزیت، پزشک سابقه پزشکی شما را بررسی می ‌کند، معاینه فیزیکی انجام می‌ دهد و آزمایشات مختلفی را تجویز می ‌کند. برخی از این آزمایشات در طول بارداری به طور مرتب تکرار می‌ شوند.

آزمایشات روتین در مامایی

آزمایشات روتین در مامایی همواره از بحث هایی بوده است که مورد توجه همه ی ماما هایی که در این عرصه فعالیت میکنند و یا مشغول یادگیری هستند مورد توجه بسیار زیادی قرار گرفته است. با توجه به اینکه بسیاری از دانشجویان و همکاران ماما در حیطه ی آزمایشات روتین در مامایی سوالات زیادی مطرح کردند تیم عصر جدید مامایی جهت آگاه سازی بیشتر شما عزیزان قصد دارد در این مقاله میزان طبیعی و غیر طبیعی، زمان انجام و شرایط لازم متناسب با هر آزمایش را بیان کند.

آزمایشات رایج بارداری کدامند؟

1- آزمایش خون

معمولا نیازی به ناشتا بودن برای آزمایش خون بارداری نیست. با این حال، ممکن است برای برخی از آزمایشات خاص، ناشتا بودن لازم باشد. قبل از انجام آزمایش، از پزشک خود در مورد نیاز به ناشتا بودن سوال کنید.

• شمارش کامل سلول‌ های خونی (CBC) برای بررسی کم‌ خونی و سایر مشکلات خونی
• گروه خونی و Rh برای تعیین سازگاری خون مادر و جنین و در صورت نیاز، تزریق Rh
• غربالگری ژنتیکی برای بررسی خطر ابتلا به اختلالات ژنتیکی مانند سندرم داون
• آزمایش قند خون برای بررسی دیابت بارداری
• غربالگری بیماری ‌های عفونی مانند هپاتیت B، سیفلیس و HIV
• سطح آنتی ‌بادی تیروئید (TSH) برای بررسی عملکرد تیروئید

2- آزمایش ادرار

برای جمع ‌آوری نمونه ادرار، ممکن است لازم باشد از یک ظرف مخصوص در منزل استفاده کنید.

• بررسی عفونت ادراری، پروتئین و قند

3- سونوگرافی

برای سونوگرافی شکمی، نیازی به آماده ‌سازی خاصی نیست. اما برای سونوگرافی واژینال، ممکن است لازم باشد مثانه خود را پر نگه دارید.

• تأیید بارداری
• بررسی سن بارداری
• بررسی ضربان قلب جنین
• ارزیابی رشد و نمو جنین
• بررسی ناهنجاری ‌های جنینی

آزمایشات اضافی

در برخی موارد، ممکن است پزشک آزمایشات اضافی را نیز تجویز کند. این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشند:

1. آمنیو سنتز: برای بررسی اختلالات ژنتیکی، معمولاً در 15 تا 20 هفتگی بارداری انجام می‌ شود.
2. نمونه‌ گیری پرزهای جفتی (CVS): برای بررسی اختلالات ژنتیکی، معمولا در 10 تا 13 هفتگی بارداری انجام می‌ شود.
3. سونوگرافی آنومالی: برای بررسی دقیق ‌تر ناهنجاری‌ های جنینی، معمولا در 18 تا 20 هفتگی بارداری انجام می‌ شود.
4. تست پروفایل بیوفیزیکی (BPP): برای بررسی سلامت جنین در مراحل پایانی بارداری، معمولا از هفته 28 بارداری به بعد انجام می ‌شود.

زمان انجام آزمایشات روتین بارداری

آزمایشات روتین در مامایی قبل از بارادری عبارتند از CBC, FBS, TSH, HBS Ag, HIV, VDRL همچنین انجام پاپ اسمیر (papsmear test )

1- در ویزیت اول بعد از بارداری باید آزمایشات زیر درخواست شود

CBC diff _FBS _ BG and RH_ -25(OH)VIT D3 _  HIV- VDRL HBS Ag – TSH

2- در 11 تا 14 هفته اولین نوبت غربالگری با استراتژی کومبایند اسکرینیگ درخواست میشود که شامل دو مام مارکر میباشد(Free B-hCG / PAPP-A). همان طور که در کارگاه غربالگری جنین ذکر شد در این هفته باید سونوکرافی NT درخواست شود.

تغییرات فیزیولوژیک فاکتورهای خونی و تفسیر آزمایشات لازم در بارداری

1- کلسیم

سطح کلسیم به علت کاهش پروتیین آلبومین کاهش می یابد اما میزان کلسیم یونیزه تغییر نمی کند. در افراد پر خطر (بسیار لاغر، نوجوان، دارای سو تغذیه و احتمال پره اکلامسی ) توصیه به مصرف کلسیم در بارداری مناسب است.

2- آهن

در حاملگی 1000 میلی گرم آهن نیاز است که 300 میلی گرم آن به جفت و جنین منتقل می شود و 200 میلی گرم آن دفع می شود و 500 میلی گرم آن در نتیجه افزایش اریتروسیت های مادری است. کم خونی ناشی از آهن با آزمایش فرتین مشخص می گردد. فرتین کمتر از 30 میلی گرم نشان دهنده ی آنمی فقر آن است. به طور کلی در اواخر بارداری هموگلوبین کمتر از 11 را نشانه ی کم خونی می دانیم.

• هر گاه Hb مادر کمتر از 7 باشد نشانه ی کم خونی شدید است لذا مشاوره هماتولوژیست لازم است.
• هر گاه Hb مادر 7-10 باشد آنمی متوسط مطرح است و روزانه 4 عدد قرص آهن به مدت یک ماه تجویز کنید (روزی 200 میلی گرم) سپس بعد از گذشت 1 هفته از شروع درمان رتیکولوسیت و Hb را بررسی کنید.
• هر گاه Hb مادر بیشتر از 10 ولی کمتر از 11 باشد آنمی خفیف مطرح است. روزی دو عدد قرص آهن به مدت یک ماه تجویز کنید و در خواست مجدد بررسی Hb دو هفته بعد از شروع درمان لازم است.

3- سایتومگالوویروس (CMV)

اگر میزان آن در بارداری بالای 94 بود ارجاع به هماتولوژیست ضروری است. میزان طبیعی آن 80-94 است. در مواردی که کمتر از 80 گزارش شد بررسی فرتین لازم است.

4- آنمی سلول داسی شکل(Sickle cell)

یعنی شکل گلوبول قرمز خون  تغییر میکند و طول عمر آنها از 120 روز به 10-12 روز می رسد. علایم بیمار شامل درد شدید، کم خونی آپلاستیک و مگالوپلاستیک، حملات همولیز شدید است. این مادران مستعد عفونت های ادراری، پنومونی و عفونت های خونی (سپسیس) هستند.

طی مشاوره به این مادران یادآور شوید که با مشورت پزشک سه ماه قبل از بارداری قرص هیدروکسی اوره باید قطع شود. واکسن پنوموکوک تزریق شود و بعد از تزریق این واکسن تا 12 هفته بارداری به تعویق بیفتد. عوارض حین بارداری عبارتند از سقط مکرر، زایمان زودرس، محدودیت رشد داخل رحمی، مرگ جنین، وزن کم هنگام تولد می باشد.

این مادران باید در دوران بارداری تحت نظر همزمان متخصص زنان، هماتولوژی و قلب قرار بگیرند. مراقبت های پرناتال در این افراد مشابه افراد پر خطر است و ویزیت های پرناتال دو برابر می باشد. توجه ویژه به جلوگیری از دهیدراتاسیون و درمان ویار حاملگی در سه ماهه اول بارداری شانس بروز حملات سیکل سل را کاهش می دهد.

از هفته 24 بارداری هر 3-4 هفته یک بار سونوگرافی وضعیت جنین لازم است. لیبر و زایمان این افراد مشابه بیماران قلبی می باشد. بهترین بی حسی در این افراد اپیدورال و زایمان طبیعی است. چنان چه کاندید سزارین شدند حفظ سچوریشن بالای 95%، حفظ هموگلوبین 10-11 و هیدراته کردن از موارد ضروری و حیاتی است.

5- گلوبول سفید خون (WBC)

لوکوسیت ها در بارداری 5-12 هزار هستند و در لیبر و زایمان به 14-16 هزار (گاها تا 25 هزار ) می رسند. همچنین در سه ماهه سوم بارداری CD4 و مونوسیت ها کاهش یافته و CD8  وگرانولوسیت ها افزایش می یابند.

6- پروتئین واکنشی C (C-reactive protein)

طی حاملگی و زایمان افزایش می یابد.

7- فیبرینوژن

در زنان غیرحامله به طور طبیعی 200-400 mg/dl است و در طی بارداری 50% افزایش می یابد و به 300-600 متوسط 450 می رسد.

8- D-دایمر

در حال حاضر سنجش D- دایمر وارد پروتکل شناسایی ترومبوامبولیسم در زنان غیر حامله شده است. اما سنجش آن در بارداری مشکل آفرین است زیرا در دکولمان، پره اکلامسی و سپسیس هم افزایش می یابد. کاربرد تست در دوران بارداری مشخص است اما D- دایمر منفی نشان دهنده ی اطمینان بخشی برای شک به ترومبوامبولی تلقی می شود.

9- CT (clotting time)

در بارداری تغییر نمی کند.

10- INR

نسبت  PT  به PTT  را نشان می دهد که باید عدد 1 باشد تا آن را نرمال در نظر بگیریم در غیر این صورت نشان دهنده اختلالات انعقادی می باشد.

11- Placet , ALP

• Placet: در بارداری شمارش پلاکت کاهش خفیفی پیدا می کند.
• ALP: میزان کلی آلکالین فسفاتاز در حاملگی دو برابر می شود.

12- ALT , AST

در بارداری کمی کاهش می یابد.

13- Cr

میزان کراتین سرم در بارداری کاهش می یابد و از 7/. به 5/. می رسد. مقادیر بیشتر از 9/. نیاز به ارجاع فوری دارد.

14- BUN

کاهش می یابد و از 1.2 به 9/. می رسد. بالاتر از 1.4 نیاز به ارجاع فوری دارد.

15- U/A

آزمایش ادرار در بارداری دست خوش تغییراتی قرار می گیرد. در اکثر مادران گلوکوزوری به علت افزایش GFR کلیه و اختلال در بازجذب لوله های جمع کننده رخ می دهد که طبیعی است البته باید دیابت هم در نظر بگیرید. هماچوری در بارداری اکثرا به علت آلودگی نمونه ادرار آغشته به خون است با توضیح طریقه ی صحیح نمونه گیری ادرار از هماچوری کاذب پیشگیری کنید.

حتما به مادر باردار گوش زد کنید بعد از شستشو کامل ناحیه پرینه وسط ادرار اول صبح را جهت آزمایش ادرار به آزمایشگاه ارسال کند. در صورت پروتیین اوری در حد یک پلاس یا 30 میلی گرم در یک نمونه ادرار تصادفی باید از لحاظ فشار خون و سایر علایم پراکلامسی بررسی شود.

16- پرولاکتین (Prolactin)

در بارداری افزایش می یابد مقدار آن در بارداری بیشتر از شیردهی است. برای شیردهی وجود هورمون پرولاکتین لازم و ضروری است.

17- TSH

میزان نرمال TSH در بارداری بر اساس پروتکل کشوری در سه ماهه اول 2/.- 9/3  و در سه ماهه دوم 5/. -1/4  و در سه ماهه سوم 6/. -1/4 می باشد.  برای هر خانمی که تمایل به بارداری دارد و یا در اولین ویزیت بارداری TSH  را چک کنید.

در صورتی که بالای 10 بود جهت درمان به متخصص غدد ارجاع دهید. در صورتی که بین 3.9 تا 10 در تریمستر اول و یا 4.1 تا 10 در تریمستر دوم و سوم بود ابتدا TPO  و T4 چک و و در صورت مثبت بودن TPO با هر تیتری و یا پایین بودن T4 کمتر از 7.5 جهت درمان با لووتیروکسین به متخصص غدد ارجاع دهید.

چک TSH از 8 صبح تا 6 عصر بدون نیاز به ناشتا بودن قابل انجام است و نیاز به قطع قرص لووتیروکسین نمی باشد. ولی در صورت لزوم چک T3ru و T4و T3 صبح روز آزمایش قرص مصرف نشود و بعد از خونگیری قرص مصرف شود.

اگر بیمار ساب کلینیکال بود (حدفاصل مقادیری که ذکر شد تا 10) و TPO ،T4 نرمال باشد درمان صورت نمیگیرد. ولی هر 4 هفته تا نیمه ی بارداری و یک بار هم بین 26 تا 32 هفته  TSH چک می شود. در صورت مثبت بودن TPO و یوتیروئید بودن نیز درمان انجام نمی شود ولی پیگیری لازم است.

18- ید

میزان ید مورد نیاز در بارداری و شیردهی به ترتیب 250 و 300 می باشد. که با رژیم غذایی در نهایت 150 میکروگرم قابل تامین است و مابقی باید با مکمل تامین شود. که قبل از بارداری و سه ماهه اول بارداری با یدوفولیک و و در سه ماهه دوم و سوم و شیردهی با مکمل های حاوی ید تامین می شود.

در این مقاله به صورت کامل به آزمایشات روتین در مامایی پرداختیم که البته برای اطلاعات بیشتر می‌توانید با ماما های مجرب ما در ارتباط باشید. برای اطلاعات بیشتر در مورد آزمایشات هورمونی در زنان به مقالات ما در مجله عصر جدید مامایی مراجعه نمایید.

مزایای انجام آزمایشات روتین بارداری

• تشخیص زودهنگام عوارض احتمالی بارداری
• امکان مداخلات درمانی به موقع
• کاهش خطر عوارض برای مادر و جنین
• اطمینان از بارداری سالم ‌تر

برخی از آزمایشات ممکن است با کمی ناراحتی همراه باشند، اما معمولاً بدون درد هستند. در صورت بروز هر گونه عوارض جانبی بعد از انجام آزمایش، به پزشک خود اطلاع دهید.

آزمایشات روتین بارداری نقش مهمی در مراقبت ‌های دوران بارداری ایفا می ‌کنند. با انجام این آزمایشات می ‌توانید از سلامت خود و فرزندتان اطمینان حاصل کنید.