7 آزمایش روتین بارداری با تفسیر، ماما چه آزمایشاتی مینویسد؟

بارداری دورانی شگفت ‌انگیز و پر از تغییرات در بدن زن است. در این دوران، مراقبت ‌های پزشکی منظم برای اطمینان از سلامت مادر و جنین ضروری است. آزمایشات روتین بارداری بخش مهمی از این مراقبت ‌ها را تشکیل می دهند و به پزشکان در تشخیص و پیشگیری از عوارض احتمالی کمک میکنند. در صفحه علائم بارداری بعد از 48 ساعت، 10 علامت باردار شدن لیست شده است که بعد از مشاهده آنها ازمایش بارداری توصیه می شود.

آزمایشات روتین در مامایی همواره از بحث هایی بوده است که مورد توجه بسیار زیادی قرار گرفته است. این آزمایشات عبارتند از:

1. آزمایش خون
2. آزمایش ادرار
3. سونوگرافی
4. آمنیو سنتز
5. نمونه‌ گیری پرزهای جفتی (CVS)
6. سونوگرافی آنومالی
7. تست پروفایل بیوفیزیکی (BPP)

آزمایشاتی که یک ماما میتواند بنویسد

آزمایشاتی که یک ماما می تواند بنویسد به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:

مرحله بارداری

در دوران بارداری، آزمایشات مختلفی برای غربالگری سلامت مادر و جنین انجام می شود. به عنوان مثال، اولین ویزیت قبل از زایمان معمولا شامل آزمایش خون برای بررسی سطح گلبول های قرمز، گروه خونی، سطح آهن و سایر عوامل است. همچنین ممکن است آزمایش ادرار برای بررسی پروتئین و گلوکز انجام شود. در ویزیت های بعدی، ممکن است آزمایش های غربالگری ژنتیکی، سونوگرافی و سایر آزمایشات انجام شود. جهت آشنایی با انواع مختلف آزمایش‌های غربالگری و نقش آن‌ها در تشخیص زودهنگام بیماری‌ها، مطالعه مقاله انواع آزمایش غربالگری را به شما توصیه می‌کنیم.

وجود سابقه بیماری خاص

اگر سابقه پزشکی خاصی دارید، مانند دیابت، فشار خون بالا یا بیماری کلیوی، ماما ممکن است آزمایشات اضافی را برای نظارت بر سلامتی شما در دوران بارداری تجویز کند.

مشاهده عوامل خطر در باراری

اگر در معرض خطر خاصی برای عوارض بارداری هستید، مانند بارداری در سن بالا، بارداری چند قلویی یا سابقه سقط جنین، ماما ممکن است آزمایشات اضافی را برای نظارت بر سلامتی شما و جنین تجویز کند.

آزمایشات پیش از بارداری:

1. آزمایش خون(CBC diff)
2. قندخون ناشتا(FBS)
3. آزمایش تیروئید(TSH)
4. آنتی ژن سطح ویروس هپاتیت B( HBsAg)
5. در صورت وجود یا سابقه رفتار پرخطر در خانم یا همسرش آزمایش ایدز(HIV) و سیفلیس(VDRL)
6. درخواست تیتر آنتی بادی ضد سرخجه( در صورتی که خانم علیه سرخجه ایمن نشده)
7. آزمایش پاپ اسمیر: در زنان ۳۰-۷۰ ساله ازدواج کرده، سه سال پس از اپلین‌تماس جنسی باید انجام گیرد و در صورت طبیعی بودن تست هر ۵ سال تکرار شود.

آزمایشات بارداری

اولین ویزیت بارداری معمولا در ۶-۱۰ هفتگی بارداری انجام می ‌شود. در این ویزیت، ماما سابقه پزشکی شما را بررسی می ‌کند، معاینه فیزیکی انجام می‌ دهد و آزمایشات مختلفی را تجویز می ‌کند. برخی از این آزمایشات در طول بارداری به طور مرتب تکرار می‌ شوند، آزمایشات سه ماه اول بارداری از این قرار است:

1. گروه خون و Rh : برای تعیین سازگاری خون مادر و جنین و در صورت نیاز، تزریق Rh
2. CBC : برای بررسی کم‌ خونی و سایر مشکلات خونی
3. FBS
4. نوبت اول کومبس غیرمستقیم( در صورت Rh منفی بودن مادر و Rh مثبت بودن پدر)
5. TSH
6. VDRL
7. HBsAg
8. HIV
9. نیتروژن اوره خون/کراتینین خون (BUN/Cr)
10. آزمایش ادرار(U/A)‌
11. آزمایش فریتین
12. غربالگری ژنتیکی برای بررسی خطر ابتلا به اختلالات ژنتیکی مانند سندرم داون

به نقل از hopkinsmedicine.org:

Common Tests During Pregnancy
Genetic Screening
First Trimester
Second Trimester
Ultrasound
Amniocentesis
Chorionic Villus Sampling
Fetal Monitoring
Glucose

تست های رایج در دوران بارداری:
غربالگری ژنتیکی
سه ماهه اول.
سه ماهه دوم.
سونوگرافی.
آمنیوسنتز
نمونه برداری از پرزهای کوریونی.
پایش جنین
گلوکز.

غربالگری و سونوگرافی:

در 11 تا 14 هفته اولین نوبت غربالگری با استراتژی کومبایند اسکرینیگ درخواست میشود که شامل دو مام مارکر میباشد(Free B-hCG / PAPP-A). همان طور که در کارگاه غربالگری جنین ذکر شد در این هفته باید سونوکرافی NT درخواست شود.

آزمایشات سه ماه‌دوم که در هفته ۲۴-۲۸ بارداری انجام می شود شامل:

1. CBC
2. FBS
3. OGTT
4. U/A
5. U/C
6. در صورت نیاز نوبت دوم کومبس غیر مستقیم
7. تکرار HIV در صورت وجود سابقه رفتار پرخطر در زن یا همسرش

آزمایشات بارداری در چه زمانی انجام می ‌شوند؟

اولین ویزیت بارداری معمولا در 8 تا 12 هفتگی بارداری انجام می ‌شود. در این ویزیت، پزشک سابقه پزشکی شما را بررسی می ‌کند، معاینه فیزیکی انجام می‌ دهد و آزمایشات مختلفی را تجویز می ‌کند. برخی از این آزمایشات در طول بارداری به طور مرتب تکرار می‌ شوند.

آزمایشات روتین در مامایی

آزمایشات روتین در مامایی همواره از بحث هایی بوده است که مورد توجه همه ی ماما هایی که در این عرصه فعالیت میکنند و یا مشغول یادگیری هستند مورد توجه بسیار زیادی قرار گرفته است. با توجه به اینکه بسیاری از دانشجویان و همکاران ماما در حیطه ی آزمایشات روتین در مامایی سوالات زیادی مطرح کردند تیم عصر جدید مامایی جهت آگاه سازی بیشتر شما عزیزان قصد دارد در این مقاله میزان طبیعی و غیر طبیعی، زمان انجام و شرایط لازم متناسب با هر آزمایش را بیان کند.

بیشتر بخوانید: ام آر آی (MRI) سینه یا تصویربرداری تشدید مغناطیسی، یک روش تصویربرداری پیشرفته و غیر تهاجمی است که از میدان ‌های مغناطیسی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر دقیق از ساختارهای داخلی سینه استفاده می ‌کند. برای کسب اطلاعات بیشتر این باره، بلاگ “ام آر آی سینه چیست و چگونه انجام میشود ؟عوارض آن چیست؟” را مطالعه کنید.

زمان انجام آزمایشات روتین بارداری

آزمایشات روتین در مامایی قبل از بارادری عبارتند از CBC, FBS, TSH, HBS Ag, HIV, VDRL همچنین انجام پاپ اسمیر (papsmear test ).

1- در ویزیت اول بعد از بارداری باید آزمایشات زیر درخواست شود

CBC diff _FBS _ BG and RH_ -25(OH)VIT D3 _  HIV- VDRL HBS Ag – TSH

2- در 11 تا 14 هفته اولین نوبت غربالگری با استراتژی کومبایند اسکرینیگ درخواست میشود که شامل دو مام مارکر میباشد(Free B-hCG / PAPP-A). همان طور که در کارگاه غربالگری جنین ذکر شد در این هفته باید سونوکرافی NT درخواست شود.

تغییرات فیزیولوژیک فاکتورهای خونی و تفسیر آزمایشات لازم در بارداری

معمولا نیازی به ناشتا بودن برای آزمایش خون بارداری نیست. با این حال، ممکن است برای برخی از آزمایشات خاص، مانند ازمایش قند خون ناشتا بودن لازم باشد. قبل از انجام آزمایش، از پزشک خود در مورد نیاز به ناشتا بودن سوال کنید.

1- MCV و MCH

رنج نرمال MCV ۸۰-۱۰۰ فمولیتر و رنج نرمال MCH ۲۷-۳۴ پیکوگرم است اگر میزان این دو فاکتور خونی کمتر باشد احتمال دارد مادر ناقل تالاسمی مینور باشد که با انجام آزمایشات تکمیلی می توان به صورت قطعی تشخیص داد.

2- پلاکت

رنج نرمال پلاکت ۱۵۰ -۴۵۰ هزار در هر میکرولیتر خون است. در دوران بارداری، بدن پلاسمای خون بیشتری می سازد. این امر منجر به افزایش حجم خون و رقیق شدن خون می شود. این بدان معناست که تعداد سلول های پلاکتی در حجم بیشتری از خون فرد یکسان است. در نتیجه، تعداد پلاکت در هر میکرولیتر خون کاهش می یابد.

3- آهن

در حاملگی 1000 میلی گرم آهن نیاز است که 300 میلی گرم آن به جفت و جنین منتقل می شود و 200 میلی گرم آن دفع می شود و 500 میلی گرم آن در نتیجه افزایش اریتروسیت های مادری است. کم خونی ناشی از آهن با آزمایش فرتین مشخص می گردد. فرتین کمتر از 30 میلی گرم نشان دهنده ی آنمی فقر آن است. به طور کلی در اواخر بارداری هموگلوبین کمتر از 11 را نشانه ی کم خونی می دانیم.

• هر گاه Hb مادر کمتر از 7 باشد نشانه ی کم خونی شدید است لذا مشاوره هماتولوژیست لازم است.
• هر گاه Hb مادر 7-10 باشد آنمی متوسط مطرح است و روزانه 4 عدد قرص آهن به مدت یک ماه تجویز کنید (روزی 200 میلی گرم) سپس بعد از گذشت 1 هفته از شروع درمان رتیکولوسیت و Hb را بررسی کنید.
• هر گاه Hb مادر بیشتر از 10 ولی کمتر از 11 باشد آنمی خفیف مطرح است. روزی دو عدد قرص آهن به مدت یک ماه تجویز کنید و در خواست مجدد بررسی Hb دو هفته بعد از شروع درمان لازم است.

4- WBC

لوکوسیت ها در بارداری 5-12 هزار هستند و در لیبر و زایمان به 14-16 هزار (گاها تا 25 هزار ) می رسند. همچنین در سه ماهه سوم بارداری CD4 و مونوسیت ها کاهش یافته و CD8 وگرانولوسیت ها افزایش می یابند.

5- فیبرینوژن

در زنان غیرحامله به طور طبیعی 200-400 mg/dl است و در طی بارداری 50% افزایش می یابد و به 300-600 متوسط 450 می رسد.

6- D دایمر

در حال حاضر سنجش D- دایمر وارد پروتکل شناسایی ترومبوامبولیسم در زنان غیر حامله شده است. اما سنجش آن در بارداری مشکل آفرین است زیرا در دکولمان، پره اکلامسی و سپسیس هم افزایش می یابد.  D- دایمر منفی نشان دهنده ی اطمینان بخشی برای شک به ترومبوامبولی تلقی می شود.

7-CT (clotting time)

در بارداری تغییری نمی کند.

8-INR

نسبت PT به PTT را نشان می دهد که باید عدد 1 باشد تا آن را نرمال در نظر بگیریم در غیر این صورت نشان دهنده اختلالات انعقادی می باشد.

بیشتر بخوانید: در مقاله “اصلاح سبک زندگی” سعی داریم بهترین اصلاح سبک زندگی را به شما معرفی کنیم تا ماماهای عزیز بتوانند جهت باروری سریع از آن بهره ببرند. در زندگی های ماشینی امروز سبک زندگی مردم بسیار زیان بار شده است که می تواند تک تک ارگان های بدن آنها را درگیر کند و به مرور زمان این درگیری ها به اختلال و در نهایت به بیماری ختم می شود.

9- آنزیم های کبدی

• ALP: میزان کلی آلکالین فسفاتاز در حاملگی دو برابر می شود.
• ALT , ASTدر بارداری کمی کاهش می یابد.

10- TSH

میزان نرمال TSH در بارداری بر اساس پروتکل کشوری در سه ماهه اول 2/.- 9/3 و در سه ماهه دوم و سوم 5/. -1/4 . در صورتی که TSH بالای 10 باشد جهت درمان به متخصص غدد باید ارجاع شود. در صورتی که بین 3.9 تا 10 در تریمستر اول و یا 4.1 تا 10 در تریمستر دوم و سوم بود ابتدا TPO و T4 چک و و در صورت مثبت بودن TPO با هر تیتری و یا پایین بودن T4 کمتر از 7.5 جهت درمان با لووتیروکسین به متخصص غدد ارجاع شوند.

چک TSH از 8 صبح تا 6 عصر بدون نیاز به ناشتا بودن قابل انجام است و نیاز به قطع قرص لووتیروکسین نمی باشد. ولی در صورت لزوم چک T3ru و T4و T3 صبح روز آزمایش قرص مصرف نشود و بعد از خونگیری قرص مصرف شود.

اگر بیمار ساب کلینیکال بود (حدفاصل مقادیری که ذکر شد تا 10) و TPO ،T4 نرمال باشد درمان صورت نمیگیرد. ولی هر 4 هفته تا نیمه ی بارداری و یک بار هم بین 26 تا 32 هفته TSH چک می شود. در صورت مثبت بودن TPO و یوتیروئید بودن نیز درمان انجام نمی شود ولی پیگیری لازم است.

11- Cr

میزان کراتین سرم در بارداری کاهش می یابد و از 7/. به 5/. می رسد. مقادیر بیشتر از 9/. نیاز به ارجاع فوری دارد.

12-BUN

در بارداری کاهش می یابد و از 1.2 به 9/. می رسد. بالاتر از 1.4 نیاز به ارجاع فوری دارد.

13- کلسیم

سطح کلسیم به علت کاهش پروتیین آلبومین کاهش می یابد اما میزان کلسیم یونیزه تغییر نمی کند. در افراد پر خطر (بسیار لاغر، نوجوان، دارای سو تغذیه و احتمال پره اکلامسی ) توصیه به مصرف کلسیم در بارداری مناسب است.

14- پروتئین واکنشی C (C-reactive protein)

طی حاملگی و زایمان افزایش می یابد.

15-پرولاکتین (Prolactin)

در بارداری افزایش می یابد مقدار آن در بارداری بیشتر از شیردهی است. برای شیردهی وجود هورمون پرولاکتین لازم و ضروری است

16- ید

میزان ید مورد نیاز در بارداری و شیردهی به ترتیب 250 و 300 می باشد. که با رژیم غذایی در نهایت 150 میکروگرم قابل تامین است و مابقی باید با مکمل تامین شود. که قبل از بارداری و سه ماهه اول بارداری با یدوفولیک و و در سه ماهه دوم و سوم و شیردهی با مکمل های حاوی ید تامین می شود.

17- سایتومگالوویروس (CMV)

اگر میزان آن در بارداری بالای 94 بود ارجاع به هماتولوژیست ضروری است. میزان طبیعی آن 80-94 است. در مواردی که کمتر از 80 گزارش شد بررسی فرتین لازم است.

18- آزمایش ادرار U/A

آزمایش ادرار در بارداری دست خوش تغییراتی قرار می گیرد. در اکثر مادران گلوکوزوری به علت افزایش GFR کلیه و اختلال در بازجذب لوله های جمع کننده رخ می دهد که طبیعی است البته باید دیابت هم در نظر گرفت هماچوری در بارداری اکثرا به علت آلودگی نمونه ادرار آغشته به خون است با توضیح طریقه ی صحیح نمونه گیری ادرار از هماچوری کاذب پیشگیری کنید.

حتما به مادر باردار گوش زد شود بعد از شستشو کامل ناحیه پرینه وسط ادرار اول صبح را جهت آزمایش ادرار به آزمایشگاه ارسال کند. در صورت پروتیین اوری در حد یک پلاس یا 30 میلی گرم در یک نمونه ادرار تصادفی باید از لحاظ فشار خون و سایر علایم پراکلامسی بررسی شود.

19- سونوگرافی

برای سونوگرافی شکمی، نیازی به آماده ‌سازی خاصی نیست. اما برای سونوگرافی واژینال، ممکن است لازم باشد مادر مثانه را پر نگه دارد.

بیشتر بخوانید: تغذیه مناسب در دوران بارداری و شیردهی برای سلامتی مادر و نوزاد ضروری است. در این دوران، بدن مادر نیاز به مواد مغذی بیشتری برای تامین رشد و تکامل جنین یا نوزاد دارد. انتخاب های غذایی سالم می تواند به پیشگیری از عوارض بارداری مانند کم خونی، پره اکلامپسی و زایمان زودرس کمک کند و همچنین به مادر کمک می کند تا وزن خود را به طور سالم مدیریت کند و برای شیردهی آماده شود. برای کسب اطلاعات بیشتر بلاگ “دانلود PDF تغذیه در دوران بارداری” را مطالعه کنید.

• تأیید بارداری
• بررسی سن بارداری
• بررسی ضربان قلب جنین
• ارزیابی رشد و نمو جنین
• بررسی ناهنجاری ‌های جنینی

آزمایشات اضافی

در برخی موارد، ممکن است پزشک آزمایشات اضافی را نیز تجویز کند. این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشند:

1. آمنیو سنتز: برای بررسی اختلالات ژنتیکی، معمولاً در 15 تا 20 هفتگی بارداری انجام می‌ شود.
2. نمونه‌ گیری پرزهای جفتی (CVS): برای بررسی اختلالات ژنتیکی، معمولا در 10 تا 13 هفتگی بارداری انجام می‌ شود.
3. سونوگرافی آنومالی: برای بررسی دقیق ‌تر ناهنجاری‌ های جنینی، معمولا در 18 تا 20 هفتگی بارداری انجام می‌ شود.
4. تست پروفایل بیوفیزیکی (BPP): برای بررسی سلامت جنین در مراحل پایانی بارداری، معمولا از هفته 28 بارداری به بعد انجام می ‌شود.

مزایای انجام آزمایشات روتین بارداری

• تشخیص زودهنگام عوارض احتمالی بارداری
• امکان مداخلات درمانی به موقع
• کاهش خطر عوارض برای مادر و جنین
• اطمینان از بارداری سالم ‌تر

برخی از آزمایشات ممکن است با کمی ناراحتی همراه باشند، اما معمولاً بدون درد هستند. در صورت بروز هر گونه عوارض جانبی بعد از انجام آزمایش، به پزشک خود اطلاع دهید.

آزمایشات روتین بارداری نقش مهمی در مراقبت ‌های دوران بارداری ایفا می ‌کنند. با انجام این آزمایشات می ‌توانید از سلامت خود و فرزندتان اطمینان حاصل کنید.

نمونه هایی از آزمایشاتی که یک ماما میتواند بنویسد

1. آزمایش خون: آزمایش خون می تواند برای بررسی سطح گلبول های قرمز، گروه خونی، سطح آهن، قند خون، سطح ویتامین D، سطح هورمون ها و سایر عوامل استفاده شود.
2. آزمایش ادرار: آزمایش ادرار می تواند برای بررسی پروتئین، گلوکز، عفونت و سایر عوامل استفاده شود.
3. سونوگرافی: سونوگرافی از امواج صوتی برای ایجاد تصویری از جنین در رحم استفاده می کند. سونوگرافی می تواند برای تعیین تاریخ زایمان، بررسی رشد جنین، ارزیابی سلامت جنین و تشخیص ناهنجاری های جنینی استفاده شود.
4. غربالگری ژنتیکی: غربالگری ژنتیکی می تواند برای تعیین خطر ابتلای جنین به اختلالات ژنتیکی مانند سندرم داون استفاده شود.
5. نمونه برداری از پرزهای جفتی (CVS): CVS یک روش تهاجمی است که در آن نمونه کوچکی از سلول های جفتی از طریق واژن یا شکم جمع آوری می شود. CVS می تواند برای تشخیص اختلالات ژنتیکی استفاده شود.
6. آمنیو سنتز: آمنیو سنتز یک روش تهاجمی است که در آن نمونه ای از مایع آمنیوتیک از کیسه اطراف جنین جمع آوری می شود. آمنیو سنتز می تواند برای تشخیص اختلالات ژنتیکی و همچنین برای تعیین جنسیت جنین استفاده شود.

مهم است که با ماما خود در مورد آزمایشاتی که برای شما مناسب است صحبت کنید. آنها می توانند در مورد مزایا و معایب هر آزمایش و اینکه چگونه نتایج آزمایشات ممکن است بر مراقبت های شما در دوران بارداری تأثیر بگذارد، بحث کنند.

بیشتر بخوانید: روش‌های مختلفی برای جلوگیری از بارداری وجود دارد؛ یکی از آن‌ها دستگاه کوچکی به شکل تی انگلیسی است به نام IUD که با قرار گرفتن داخل رحم از وقوع بارداری ناخواسته جلوگیری می‌کند. دستگاه آی‌ یو‌ دی برای کسانی که تمایل ندارند قرص‌های هورمونی ضد بارداری استفاده کنند، وسیله‌ بسیار مناسبی محسوب می‌شود. برای اطلاعات بیشتر درباره این دستگاه بلاگ “انواع IUD چیست؟ نحوه گذاشتن و برداشتن آی یو دی” را مطالعه کنید.

سوالات متداول در مورد آزمایشات روتین بارداری

• چه آزمایشاتی در اولین ویزیت بارداری انجام می‌شود؟

در اولین ویزیت بارداری (معمولاً در ۶ تا ۱۰ هفتگی)، آزمایشاتی مانند CBC diff، FBS، گروه خونی و Rh، ویتامین D3، HIV، VDRL، HBsAg و TSH درخواست می‌شود. هدف این آزمایشات بررسی وضعیت کلی سلامت مادر و شناسایی مشکلات احتمالی است.

• آیا برای آزمایشات خون بارداری نیاز به ناشتا بودن وجود دارد؟

معمولاً نیازی به ناشتا بودن برای بیشتر آزمایشات خون بارداری نیست؛ اما برای آزمایش قند خون (FBS یا OGTT) ناشتا بودن ضروری است. بهتر است قبل از انجام آزمایش با پزشک مشورت شود.

• آزمایشات غربالگری سه ماهه اول بارداری شامل چه مواردی است؟

در هفته‌های ۱۱ تا ۱۴ بارداری، آزمایش غربالگری ترکیبی (کومبایند اسکرینینگ) شامل دو مارکر Free B-hCG و PAPP-A به همراه سونوگرافی NT انجام می‌شود. این غربالگری برای ارزیابی خطر اختلالات کروموزومی جنین مانند سندرم داون انجام می‌شود.

• اگر سابقه بیماری خاصی مانند دیابت یا فشار خون داشته باشیم، چه آزمایشاتی اضافه می‌شود؟

در صورت وجود سابقه پزشکی خاص مثل دیابت یا فشار خون بالا، ماما یا پزشک ممکن است آزمایشات اضافی جهت پایش دقیق‌تر سلامت مادر و جنین تجویز کند. این می‌تواند شامل آزمایش‌های بیشتر خون، قند، کلیه یا بررسی‌های تخصصی‌تر باشد.

• نقش آزمایش ادرار در دوران بارداری چیست؟

آزمایش ادرار (U/A) در بارداری برای بررسی وجود گلوکز، پروتئین یا علائم عفونت استفاده می‌شود. وجود پروتئین در ادرار می‌تواند نشانه‌ای از مشکلاتی مانند پره‌اکلامپسی باشد و نیاز به بررسی دقیق‌تر فشار خون و سایر علائم دارد.