ماماها متخصصان مراقبت‌ های بهداشتی هستند که آموزش دیده ‌اند تا طیف گسترده ‌ای از خدمات را به زنان در تمام مراحل زندگی ارائه دهند. آنها می ‌توانند در بیمارستان ‌ها، کلینیک‌ ها، مطب ‌های خصوصی و حتی در خانه کار کنند.

شغل مامایی چیست ؟

فارغ التحصیلان رشته مامایی پس از اتمام تحصیل می توانند در مراکز خصوصی و دولتی مشغول به کار شوند. درآمد ماما ها نسبت به موقعیت شغلی و زمان کار آنها متفاوت است. در مراکز دولتی حقوق ماما ها ثابت بوده ولی در مراکز خصوصی درآمد ماماها می تواند متغیر باشد. شغل مامایی به دلیل اینکه به صورت مستقیم با سلامت و جان انسان ارتباط دارد از حساسیت بسیار بالایی برخوردار است. در حال حاضر فقط خانم ها در ایران قادر به تحصیل در این رشته هستند.

لازم به ذکر است که هر ماما نسبت به موقعیت شغلی ای که در آن قرار دارد وظایف مختلفی دارد که باید کلیه آنها را بسیار با دقت انجام دهد. مامایی در حال حاضر از شغل های پرطرفدار ایران است که افراد زیادی را به خود جذب کرده است. شغل مامایی می تواند بسیار لذت بخش باشد و به دلیل ارتقای روزمره تکنولوژی و روش های جدید حفظ سلامت و بهداشت فردی این شغل همواره در حال رشد و پیشرفت است.

وظایف‌ ماما چیست ؟

یک ماما در قبل از بارداری، هنگام بارداری، در زمان زایمان و پس از زایمان خدمات مراقبت از مادران و نوزاد را به شیوه های مختلف ارائه می دهد و وظیفه حفظ سلامت آنها را برعهده دارد. ما معتقدیم یک زن از نوزادی تا یائسگی به یک مامای توانمند در کنار خود نیاز دارد. زیرا خدمات مامایی از نوزادی تا یائسگی را در بر می گیرد.

یکی از وظایف اصلی ماماها مدیریت بارداری است که به آن مراقبت های پرناتال می گویند. در این مراقبت ها ماما تعیین می کند مددجو در چه زمان هایی به مطب مراجعه کند و در هر مراجعه باید یکسری معاینه فیزیکی انجام دهد. ماما باید بداند آزمایشات لازم، غربالگری های پرناتال، سونوگرافی های هدفمند را در چه زمانی و چگونه درخواست کند.

مختصری از خدمات و وظایف ماما در سنین مختلف

1. نوزادی: آموزش شیردهی درست به مادران، آموزش نگهداری از نوزاد، ماساژ نوزادی برای آرام گرفتن کولیک، مراقبت از بندناف، معاینه اولیه نوزاد و ارجاع به موقع در اختلالات حادی که مادر قادر به تشخیص آن نیست،
2. کودکی: آموزش تریبت جنسی کودک به مادر و پدر که از اهمیت بالایی برخوردار است و ما در عصر جدید مامایی تمامی این دوره ها را برای ماماهای عزیز برگزار می کنیم.
3. نوجوانی: آموزش مسائل جنسی به نوجوان، آموزش بیماری های منتقله از راه جنسی و راه های پیشگیری از آن، تشخیص و درمان اختلالات قاعدگی و بلوغ
4. سنین باروری: بیشترین و گسترده ترین خدمات در این سنین می باشد. که از قبل از بارداری تا دوره ی نفاس را شامل می شود. حتی درمان اختلالات جنسی در این سنین شیوع بالایی دارد. کارگاه هایی که یک ماما برای این سنین باید گذرانده باشد عبارتند از: تعیین جنسیت فرزند، هوش جنین، مراقبت های پرناتال، نسخه نویسی در عفونت های ادراری تناسلی
5. میانسالی و یائسگی: درمان اختلالات جنسی، درمان واژینیت ها، ورزش های دوران یائسگی برای جلوگیری از آتروفی واژن، مراقبت های یائسگی برای جلوگیری از پوکی استخوان، غربالگری های لازم مانند غرابالگری پستان، سرویکس و…

وظایف ماما در کلینیک مامایی

در مطب مامایی، ماماها طیف گسترده ‌ای از وظایف را انجام می‌ دهند، از جمله:

مراقبت قبل از بارداری

مشاوره بارداری یکی از مهمترین وظایف ماما قبل از بارداری است. همچنین آموزش، غربالگری و ارائه خدمات مطابق دستورالعمل های مشخص نیز از دیگر وظایف یک ماما در دوران قبل از بارداری هستند. یک ماما در مطب برای مادران باردار پرونده تشکیل می دهد و تا روز زایمان مدیریت بارداری مادر را بر عهده می گیرد.

• ارائه مشاوره به زنان در مورد بارداری، از جمله پیشگیری از بارداری، باروری و گزینه‌ های زایمان
• انجام معاینات فیزیکی و غربالگری برای سلامت مادر و جنین
• ارائه آموزش در مورد تغذیه، ورزش و سایر عادات سالم در دوران بارداری
• تهیه برنامه ‌های زایمان
• ارجاع زنان به سایر متخصصان مراقبت ‌های بهداشتی در صورت نیاز

وظایف ماما در دوران بارداری در هر جلسه مراقبت

• گرفتن شرح حال، تاريخچه مامايي و تعيين تاريخ احتمالي زايمان
• انجام معاينات فيزيكي و مانورهاي لئوپولد
• معاينات ارزيابي لگن
• توزين ، كنترل علائم حياتي، بررسي ارتفاع رحم، پايش رشد جنين و سمع صداي قلب جنين
• درخواست آزمايشات تشخيص حاملگي (خون، ادرار)
• درخواست آزمايشات معمول حين حاملگي: مطابق با دستورالعمل شامل: كامل ادرار، كشت ادرارCREATININE, BUN, HBSAb, HBSAg, VDRL, FBS ,CBC Diff , Hct, Hb ,Blood Group RH , HIV ,GCT, GTT ,CHOLESTROL,
• TRIGLYCERIDE تيتراژ آنتي بادي ضد سرخجه، كومبس غيرمستقيم
• درخواست سونوگرافي حاملگي، بررسي سلامت جنين و بيوفيزيكال پروفايل
• صدور گواهي سلامت مادر براي شركت دركلاسهاي آمادگي دوران بارداري و زايمان
• برگزاري كلاس‌هاي آموزش دوران بارداري ،كلاسهاي آمادگي براي زايمان
• آموزش روش‌هاي بي‌دردي و كاهش درد زايمان براي مادر و همراه
• ارزيابي سلامت جنين شامل: بررسي حركات جنين، NST
• تجويز داروهاي مجاز در حاملگي طبق ليست پيوست و برابر دستورالعمل‌هاي مربوطه
• انجام كليه مراقبتهاي لازم از مادران باردار مبتلا به بيماريهاي داخلي و جراحي طبق دستورالعمل
• انجام اقدامات مراقبتي و درماني در گروه مادران باردار پرخطر بستري بر اساس دستورالعمل و دستور پزشك
• مراقبت های پرناتال

وظایف ماما در زمان زایمان

• گرفتن شرح حال ، معاينه فيزيكي و ثبت در پرونده
• تصميم‌گيري، دستور پذيرش و تشكيل پرونده مطابق فرم هاي مربوطه
• معاينه واژينال و ثبت پيشرفت زايماني درفرم پارتوگراف و پرونده مادر
• تشخيص فوريت هاي مامائي و اطلاع به پزشك مقيم يا آنكال براي حضور بر بالين بيمار
• درخواست انجام آزمايشات (خون، ادرار، فرن تست، نيترازين تست، رزرو خون )
• درخواست روش‌هاي پاراكلينيكي (سونوگرافي، راديوگرافي،BPS ، NST )
• انجام اقدامات اورژانس مامايي در مواقع عدم دسترسي به پزشك و ارجاع مادر يا نوزاد به سطوح بالاتر مراقبتي منطقه
• دستور و نظارت بر انجام شيو و انما
• پذيرش زائو در اتاق درد و زايمان
• كنترل صداي قلب جنين و ثبت آن
• انجام فيتال مانيتورينگ و تفسير نتايج آن(پس از طي دوره هاي آموزشي)
• كنترل علايم حياتي مادر
• كنترل انقباضات رحمي (طول مدت ،شدت و فاصله انقباضات) و ثبت در پرونده
• گرفتن رگ و مايع درماني وريدي و انواع تزريقات طبق دستور پزشك
• مراقبت از مادر هنگام استفاده از روش‌هاي دارويي كاهش درد زايمان (اپيدورال و انتونوكس) زير نظر پزشك متخصص بيهوشي
• حضور در طي مراحل ليبر و زايمان به عنوان همراه (دولا)
• انجام زايمان در آب درصورت تمايل مادر (انجام زايمان در آب مي بايست بر اساس دستورالعمل و با موافقت متخصص كودكان بيمارستان باشد.)
• انجام مراحل مختلف زايمان با نمايش سر به طور مستقل (سه مرحله زايماني)
• استفاده از بي‌حسي موضعي براي انجام و ترميم اپي‌زياتومي
• ترميم پارگي پرينه درجه يك و دو
• انجام زايمان با نمايش ته در بارداري سوم و بالاتر (در مواقع اورژانس و عدم حضور پزشك)
• انجام كوراژ رحم در صورت عدم خروج جفت در صورت عدم دسترسي به پزشك و موارد اورژانس
• انجام فوريت‌هاي مامايي در صورت عدم حضور پزشك (به جز گذاردن انواع فورسپس و واكيوم )
• احياي مادر و نوزاد طبق دستورالعمل
• تجويز داروهاي مجاز طبق ليست پيوست و برابر دستورالعمل
• معاينه جفت و بند ناف از نظر وجود ناهنجاريها و كامل بودن جفت

وظایف ماما پس از زایمان

• قرار دادن مادر و نوزاد در وضعيت راحت، كنترل و نظارت بر انجام ثبت اثر انگشت مادر، اثر كف پاي نوزاد در پرونده
• بستن دستبند نوزاد با توجه به مندرجات پرونده
• انجام اولين تغذيه پستاني نوزاد، شيردهي و برقراي تماس پوستي بلافاصله پس از تولد مطابق با دستورالعمل
• درخواست آزمايشات كومبس مستقيم و غيرمستقيم
• تجويز آمپول روگام
• كنترل خونريزي رحم: ماساژ دستي، بررسي وضعيت رحم، بررسي پرينه
• تجويز داروهاي كنترل كننده خونريزي مانند: اكسي توسين و مترژن
• اقدام به تخليه مثانه در صورت احتباس ادرار مطابق پروتكل وزارت بهداشت
• مراقبت‌هاي مرحله چهارم زايمان طبق دستورالعمل
• ثبت شرح زايمان و دستورات بعد از زايمان در پرونده
• گزارش موارد غيرطبيعي پس از زايمان نظير خونريزي واژينال، علائم حياتي غيرطبيعي، وارونگي رحم، چسبندگي جفت به پزشك و انجام اقدامات اورژانس درصورت عدم حضور پزشك تا زمان دسترسي به پزشك
• صدور گواهي ولادت
• دستور انتقال مادر و نوزاد به بخش بعد از زايمان و اجراي طرح هم جواري مادر و نوزاد
• كنترل علايم حياتي، خونريزي، قوام رحم، ارتفاع رحم، هوشياري مادر، وضعيت پرينه، وضعيت مثانه، وضعيت پستان، شيردهي، بررسي ادم پاها و وضعيت حركتي مادر دربخش بعد از زايمان (طبق دستورالعمل)
• آموزش تمرينات توانبخشي بعد از زايمان
• گزارش هرگونه موارد غيرطبيعي به پزشك، درخواست حضور او و انجام فوريتهاي پزشكي تا زمان حضور يا دسترسي به پزشك
• انجام مراقبتهاي پس از زايمان، اجراي دستورات داروئي و ساير اقدامات در گروه مادران پرخطر بستري (طبق دستورالعمل و بر اساس دستور پزشك)

مراقبت‌ های زنان

• ارائه معاینات و غربالگری‌ های زنان
• تجویز داروهای ضد بارداری و سایر روش ‌های پیشگیری از بارداری
• درمان عفونت‌ های دستگاه تناسلی و سایر مشکلات زنان
• ارائه مشاوره در مورد مسائل مربوط به سلامت جنسی
• انجام پاپ اسمیر و سایر آزمایش ‌های غربالگری سرطان

مراقبت از نوزاد

• ارائه معاینات فیزیکی و غربالگری به نوزادان
• ارائه آموزش در مورد تغذیه، خواب و مراقبت از نوزاد
• پاسخگویی به سوالات و نگرانی‌ های والدین در مورد نوزادان
• ارائه پشتیبانی عاطفی

مراقبت های پرناتال

مراقبت های پرناتال همیشه برای ماماها و متخصصین زنان چالش بر انگیز بوده است زیرا مراقبت یک مادر قطعا با مادر دیگر فرق می کند. ماما باید با یک هیستوری دقیق مراقبت های مناسب مددجو را برایش قرار دهد و در مواقع لازم به متخصص مربوطه ارجاع دهد. تشخیص به موقع و اقدام درست یکی از حیاتی ترین کارهای مامایی در مراقبت پرناتال می باشد زیرا تشخیص نادرست و دیرهنگام می تواند جان مادر و جنین را به خطر جدی بیندازد.

در مراقبت های پرناتال شما باید موارد زیر مسلط باشید:

1. چه زمانی برای مددجو تشکیل پرونده دهید و این تشکیل پرونده در مطب با چه فورمتی باشد
2. چه آزمایشاتی در چه شرایطی و برای چه مددجویی درخواست شود البته طریقه ی نسخه نویسی ان نیز مهم است
3. غربالگری جنین در چه زمانی انجام شود و با توجه به هیستوری مادر چه نوع تست غربالگری درخواست کنید
4. مهم تر از همه چگونه به درستی تک تک ماما مارکرها را تفسیر کنید و صرفا به نتیجه ی نهایی یک غربالگری توجه نکنید
5. اگر مادر به بیماری های زمنیه ای مبتلا بود چه اقداماتی برایش انجام دهید و یا در مواقع لزوم به چه متخصصی ارجاع دهید
6. باید بر اساس آزمایشات و غربالگری پیش بینی کنید در این بارداری چه مشکلاتی ممکن است پیش آید به عنوان مثال مادری که inhib بالای 8/2 دارد احتمال پراکلامسی در او بالاست بنابراین برای جلوگیری از پراکلامسی ابتدا اصلاح سبک زندگی درست را آموزش می دهیم سپس در صورت پایین بودن سطح کلسیم مولتی ویتامین مورد نظر را تجویز می کنیم. از طرفی میدانیم امگا 3 و آسپیرین می توانند تا حدودی مانع پراکلامسی شوند بنابراین طبق پروتکل داروهای لازم را تجویز می کنیم.
7. چه زمانی و چه نوع سونوگرافی درخواست کنیم و چگونه سونوگرافی ها و داپلر ها را تفسیر کنیم
8. شکایات شایع در هر تریمستر را بشناسیم و نسخه ی تکسین هر علائم را بدانیم
9. چگونه به صورت حرفه ای نوار قلب جنین را تفسیر کنیم
10. چگونه بارداری هایی که در معرض پره ترم لیبر قرار دارند با مدیریت کنیم
11. چگونه مادران دیابتی را مدیریت کنیم
12. چگونه مادران مبتلا به پراکلامسی یا فشار خون بالا را مدیریت کنیم
13. برای شروع انقباضات و در واقع شروع زایمان طبیعی چه اقداماتی انجام دهیم

توجه داشته باشید که در دوره آموزشی مراقبت های دوران بارداری پره ناتال از صفر تا صد ، میتوانید مدیریت گام به گام بارداری های در معرض پره ترم لیبر را یاد بگیرید.

علاوه بر این وظایف، ماماها ممکن است خدمات دیگری نیز ارائه دهند، مانند:

• مشاوره لاکتاسیون
• طب سوزنی
• ماساژ بارداری
• یوگای بارداری
• کلاس‌ های آمادگی برای زایمان

ماماها نقش مهمی در ارائه مراقبت‌ های با کیفیت به زنان در تمام مراحل زندگی ایفا می ‌کنند. آنها ارائه دهندگان مراقبت‌ های بهداشتی دلسوز و آگاه هستند که می ‌توانند به زنان کمک کنند تا بارداری و زایمانی سالم و ایمن داشته باشند. اگر به دنبال یک ارائه دهنده مراقبت‌ های بهداشتی هستید که بتواند مراقبت‌ های با کیفیت و دلسوزانه را در تمام مراحل زندگی به شما ارائه دهد، یک ماما ممکن است انتخاب مناسبی برای شما باشد.

قرص آهن در دوران بارداری

قرص آهن از آغاز هفته ی 16 به رژیم غذایی مادر اضافه می شود. زیرا مادر به علت سه ماه آمنوره احتمالا تا قبل از هفته 16 دچار کم خونی فقر آهن نمی شود. آهن موجب تشدید تهوع بارداری می شود که مناسب سه ماهه اول نمی باشد. انواع مختلفی از قرص های آهن در بازار موجود می باشد.

Tab   Ferroful   Gayn   n=100

Tab   Free        Iron    n=100

این قرص آهن و اسید فولیک را باهم دارد چنان چه این را تجویز کردید مصرف اسید فولیک را قطع کنید

Tab   Ferrous   sulfat

Tab   Ferfulic   acid

Tab   easy       Iron 1 box

حاوی آهن و اسید فولیک است، مشکلات گوارشی ایجاد نمی کند برای کسانی که نسبت به آهن یبوست میگیرند مناسب است. چنان چه مادر در مراقبت های روتین شما وزن اضافه نمی کند توصیه به خوردن مکمل کنید.

Tab   multiprenatal 1 box

Tab   multi daily     1 box

Tab   pregvyte       1 box

Ladymil                1 box

این پودر با طعم های وانیل، توت فرنگی، کاکائو، موزی در داروخانه ها موجود است. در دوران بارداری و شیر دهی قابل استفاده است.

ACTI   NATAL   1box

این دارو شامل اسیدفولیک، اهن، بیوتن، زینک، مولتی ویتامین، مواد معدنی می باشد. در موارد شک به IUGR به رشد جنین کمک می کند. جهت تامین نیازهای تغذیه ای مادران باردار و شیرده مناسب است.

Tab   pregnazon   n=30

پرگنازون در افرادی که قصد بارداری دارند، باردار هستند و یا در دوران شیردهی به عنوان مکمل غذایی مورد

استفاده قرار می گیرد و با توجه به اینکه حاوی ویتامین b6 است در رفع تهوع بارداری کمک کننده است.

Tab   ivita   1 box

آی ویتا حاوی 16 نوع ویتامین و مواد معدنی و ید می باشد. از آنجا که این محصول حاوی ویتامین A نمی باشد در دوران بارداری و همچنین شیردهی توصیه می شود.

چنان چه مددجو در سه ماهه اول و دوم از کنتراکشن های براکستون هیکس رنج میبرد.

Tab   hyoscine   n=20

هر 8 ساعت یک عدد.

درمواردی که مادر در خطر زایمان زودرس است مثلا علایمی چون آبریزش و شروع کنتراکشن ها و… دارد برای مچور شدن ریه جنین در هفته های 36_28 دو دوز به فاصله ی 12الی 24 ساعت آمپول بتامتازون می دهیم.

Amp   betamethasone   4mg n=6

هر روز سه عدد به صورت IM

به همراه آن برای حفظ بارداری آمپولی بر پایه ی پروژسترون می دهیم(17.H.D.P)

Amp   proloton   250 mg   n=4

هفته ای یک عدد

Or

Amp   Femelife   250 mg   n=4

هفته ای یک عدد