تشکیل نشدن قلب جنین چه علائمی دارد؟

تشکیل نشدن قلب جنین چه علائمی دارد؟	توضیحات
عدم مشاهده ضربان قلب	در سونوگرافی هفته‌های ۶–۷
توقف رشد جنین	کوچک بودن کیسه زرده نسبت به سن بارداری
کاهش علائم بارداری	تهوع، درد سینه، خستگی کاهش می‌یابند
لکه‌بینی/خونریزی	نشانه‌ای از بارداری غیرقابل ادامه

تشکیل نشدن قلب جنین یکی از ناهنجاری‌های جدی در دوران بارداری است که می‌تواند منجر به توقف رشد جنین و سقط خودبه‌خودی شود. قلب اولین اندامی است که در جنین شروع به شکل‌گیری و فعالیت می‌کند. فعالیت آن معمولاً بین هفته‌های ۵ تا ۶ بارداری با سونوگرافی قابل مشاهده است. عدم تشکیل قلب جنین یکی از دلایل اصلی بارداری پوچ یا مرگ جنینی در اوایل بارداری محسوب می‌شود.

مراحل رشد قلب جنین

هفته بارداری	مراحل رشد قلب جنین
۳-۴	لوله قلبی شکل می‌گیرد، شروع ضربان (غیرقابل شناسایی)
۵	شکل‌گیری اولیه قلب، ضربان ۱۲۰–۱۵۰ bpm، قابل شنیدن با سونوگرافی
۶–۷	تشکیل چهار حفره، ضربان ۱۶۰–۱۷۰ bpm
۸	مشاهده واضح ضربان قلب با سونوگرافی

هفته‌های ۳ تا ۴

در این دوران، قلب به عنوان یک لوله شکل می‌گیرد و شروع به ضربان می‌کند. این ضربان معمولاً با دستگاه‌های پزشکی قابل شناسایی نیست.

هفته ۵

در این هفته، قلب جنین به تدریج شکل می‌گیرد و ضربان آن به حدود ۱۲۰ تا ۱۵۰ ضربه در دقیقه می‌رسد. در این زمان، ضربان قلب جنین با استفاده از سونوگرافی یا مانیتورهای مخصوص قابل شنیدن است.

هفته ۶ تا ۷

قلب جنین به شکل چهار حفره‌ای در می‌آید، که شامل دو دهلیز و دو بطن است. این ساختار پیچیده‌تر به قلب این امکان را می‌دهد که خون را به طور مؤثرتری پمپاژ کند. ضربان قلب نیز به حدود ۱۶۰ تا ۱۷۰ ضربه در دقیقه افزایش می‌یابد.

هفته ۸

در این هفته، پزشکان می‌توانند با استفاده از سونوگرافی، ضربان قلب جنین را به وضوح مشاهده کنند. این ضربان قلب نشان‌دهنده سلامت و رشد مناسب جنین است

علائم تشکیل نشدن قلب جنین

• عدم مشاهده ضربان قلب در سونوگرافی: در سونوگرافی ترانس‌واژینال در هفته‌های ۶ تا ۷ بارداری، در صورت طبیعی بودن رشد جنین، باید ضربان قلب مشاهده شود. عدم مشاهده ضربان قلب یکی از اولین علائم هشداردهنده است.
• توقف رشد جنین: جنینی که قلب ندارد، معمولاً رشد مناسبی نخواهد داشت. در سونوگرافی اندازه ساک حاملگی یا کیسه زرده ممکن است کوچک‌تر از سن بارداری باشد.
• عدم وجود علائم بارداری: در برخی موارد، مادر ممکن است کاهش علائم بارداری مانند تهوع، استفراغ، درد سینه یا خستگی را گزارش دهد.
• لکه‌بینی یا خونریزی: یکی از علائم شایع در بارداری‌های غیرقابل ادامه، لکه‌بینی یا خونریزی واژینال است که باید جدی گرفته شود.

علل تشکیل نشدن قلب جنین

ناهنجاری‌های ژنتیکی

مشکلات کروموزومی می‌توانند منجر به عدم تشکیل قلب جنین شوند.

۱. اختلال در ژن‌های تنظیم‌کننده رشد قلب (Cardiac-specific genes)

برخی ژن‌ها مانند NKX2-5، GATA4، TBX5 و HAND1/2 در تنظیم رشد قلب نقش کلیدی دارند. این ژن‌ها تعیین می‌کنند که سلول‌های بنیادی به سلول‌های قلبی تمایز پیدا کنند و در جای مناسب قرار بگیرند. اگر یکی از این ژن‌ها دچار جهش (mutation) یا حذف (deletion) شود، فرآیند تمایز و شکل‌گیری ساختار قلب مختل می‌شود.

مثال: جهش در ژن NKX2-5 می‌تواند باعث عدم تقسیم صحیح بطن‌ها یا حتی عدم تشکیل ساختار قلب شود.

۲. ناهنجاری‌های کروموزومی (Chromosomal Abnormalities)

برخی از اختلالات ژنتیکی به دلیل مشکلاتی در تعداد یا ساختار کروموزوم‌ها به‌وجود می‌آیند که می‌توانند کل بدن جنین، از جمله قلب را تحت تأثیر قرار دهند:

• تریزومی ۱۸ (سندروم ادواردز): معمولاً با ناهنجاری‌های شدید قلبی همراه است.
• تریزومی ۱۳ (سندروم پاتو): ناهنجاری‌های گسترده‌ای از جمله نارسایی قلبی ایجاد می‌کند.
• موزایسیسم ژنتیکی: در برخی سلول‌ها ژن‌ها سالم‌اند ولی در برخی دیگر جهش دارند. این وضعیت می‌تواند باعث اختلالات موضعی در تشکیل قلب شود.

۳. نقایص در سیگنالینگ مولکولی

رشد قلب جنین نیازمند انتقال سیگنال‌های خاص بین سلول‌هاست. این سیگنال‌ها از طریق مسیرهایی مانند Notch، BMP، Wnt و FGF منتقل می‌شوند. جهش یا عملکرد ناقص در ژن‌های مرتبط با این مسیرها باعث می‌شود که سلول‌ها پیام صحیحی برای تشکیل ساختارهای قلبی دریافت نکنند.

مثال: اگر سیگنال Wnt مختل شود، سلول‌ها نمی‌توانند به درستی به سلول‌های قلبی تبدیل شوند، و در نتیجه قلب شکل نمی‌گیرد.

۴. اختلالات ارثی قلبی (Hereditary Cardiac Defects)

در برخی خانواده‌ها، سابقه ناهنجاری‌های مادرزادی قلبی وجود دارد که می‌تواند در اثر ژن‌های ارثی منتقل شود. در موارد شدید، این ناهنجاری‌ها می‌توانند آن‌قدر گسترده باشند که تشکیل قلب به‌طور کامل متوقف شود.

۵. نقش اپی‌ژنتیک و عوامل محیطی مرتبط با ژن‌ها

برخی عوامل محیطی (مثل تغذیه، داروها، آلودگی‌ها یا استرس شدید) ممکن است عملکرد ژن‌ها را بدون تغییر در ساختار DNA تغییر دهند (اپی‌ژنتیک). این تغییرات ممکن است مانع از بیان ژن‌های حیاتی در قلب شوند و در نهایت باعث اختلال در تشکیل آن گردند.

مصرف برخی داروهای مضر

برخی داروها می‌توانند در روند تشکیل قلب جنین اختلال ایجاد کنند.

دارو	عوارض
ایزوترتینوئین	تراتوژن قوی، اختلال شدید قلبی
والپروئیک اسید	نقص لوله عصبی، نقص دیواره قلبی
لیتیوم	سندرم ابشتاین
مهارکننده‌های ACE	اختلال قلبی در سه‌ماهه اول
متوترکسات، سیکلوفسفامید	توقف رشد، ناهنجاری شدید
NSAIDs (ایبوپروفن...)	بسته شدن زودهنگام مجرای شریانی

۱. ایزوترتینوئین (Isotretinoin)

موارد مصرف: درمان آکنه شدید

خطرات: این دارو از قوی‌ترین تراتوژن‌هاست و می‌تونه باعث: عدم تشکیل ساختارهای اصلی قلب، ناهنجاری‌های جدی در دیواره بین بطن‌ها و دهلیزها، اختلالات عروقی قلب

مصرف این دارو حتی در دوزهای پایین در سه ماهه اول، بسیار خطرناک است و بایستی حداقل یک ماه قبل از بارداری قطع شود.

۲. والپروئیک اسید (Valproic acid)

موارد مصرف: درمان صرع و اختلالات خلقی

خطرات: نقص در لوله عصبی، ناهنجاری‌های قلبی (مثل نقص دیواره بین بطنی VSD)

۳. لیتیوم (Lithium)

موارد مصرف: درمان اختلال دو قطبی

خطرات: افزایش خطر ابتلا به سندرم ابشتاین (Ebstein’s anomaly): نقص مادرزادی در دریچه سه‌لتی قلب

۴. مهارکننده‌های ACE (مثل انالاپریل، کاپتوپریل)

موارد مصرف: درمان فشار خون بالا

خطرات: اگر در سه‌ماهه اول مصرف شوند، ممکنه باعث اختلال در تکامل قلب و کلیه شوند.

۵. داروهای ضدسرطان (شیمی‌درمانی)

مثل: متوترکسات (Methotrexate)، سیکلوفسفامید

خطرات: اختلالات شدید در تشکیل بافت‌ها از جمله قلب، توقف رشد جنین

۶. داروهای ضدصرع دیگر (مثل کاربامازپین)

خطرات: ناهنجاری‌های قلبی و عصبی، ایجاد نقص در دیواره بین دهلیزی یا بطنی

۷. برخی آنتی‌بیوتیک‌ها

• تتراسایکلین‌ها: بیشتر روی استخوان‌ها و دندان‌ها تأثیر دارند، اما در دوز بالا ممکن است به شکل‌گیری کلی اندام‌ها آسیب بزنند.
• آمینوگلیکوزیدها (مثل استرپتومایسین): احتمال آسیب به گوش و همچنین تأثیر روی ساختارهای قلبی در برخی موارد گزارش شده.

۸. داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)

مثل: ایبوپروفن، ناپروکسن

خطرات (در سه‌ماهه اول):

• در برخی مطالعات ارتباط با ناهنجاری‌های قلبی گزارش شده، اگرچه هنوز قطعی نیست.
• مصرف در سه‌ماهه سوم می‌تونه باعث بسته شدن زودهنگام مجرای شریانی (ductus arteriosus) شود.

عفونت‌های ویروسی

۱. تأثیر مستقیم ویروس بر سلول‌های در حال تقسیم قلبی

در مراحل اولیه بارداری، سلول‌های قلبی جنین (cardiomyocytes) به سرعت در حال تکثیر و تمایز هستن. ویروس‌ها با ورود به این سلول‌ها:

• روند تقسیم رو مختل می‌کنند،
• باعث مرگ سلولی (apoptosis) می‌شوند،
• یا تمایز طبیعی رو متوقف می‌کنند.
• نتیجه این اتفاقات ممکنه منجر به عدم تشکیل ساختارهای اصلی قلب یا مرگ جنین در مراحل اولیه شود.

۲. اختلال در انتقال سیگنال‌های رشد

بسیاری از ویروس‌ها با دخالت در مسیرهای سیگنالی مثل BMP، Notch، Wnt، FGF که برای شکل‌گیری قلب حیاتی‌ هستند، باعث میشوند سلول‌ها پیام درستی برای تبدیل شدن به بافت قلبی دریافت نکنند. این اختلال می تواند منجر به:

• ناهنجاری‌های ساختاری قلب،
• یا حتی توقف کامل در تشکیل آناتومی قلب شود.

۳. ایجاد التهاب و پاسخ ایمنی در بدن مادر

عفونت‌های ویروسی باعث فعال شدن سیستم ایمنی مادر می شوند و تولید سیتوکین‌ها و مواد التهابی مثل TNF-alpha و اینترلوکین‌ها افزایش پیدا می‌کنه. این التهاب شدید ممکن است:

• به جفت آسیب بزند،
• خون‌رسانی به جنین رو مختل کند،
• و یا باعث اختلال در محیط رشدی جنین شود.

این شرایط به‌ویژه در سه‌ماهه اول بارداری می‌تونه منجر به نقص در تشکیل قلب جنین بشود.

ویروس‌های خاصی که باعث ناهنجاری‌های قلبی می‌شوند

۱. ویروس سرخجه (Rubella virus)

مهم‌ترین ویروس تراتوژن شناخته‌شده که اگر مادر در سه ماهه اول مبتلا بشه، ویروس می‌تونه مستقیماً وارد بافت‌های جنینی بشه و باعث نقص‌های مادرزادی قلبی (مثل نقص دیواره بین بطنی یا دهلیزی)،یا عدم تشکیل قلب در موارد شدید شود.

۲. سیتومگالوویروس (CMV)

یکی از شایع‌ترین عفونت‌های ویروسی در بارداری

موجب: اختلال در رشد عروق قلبی و سیستم عصبی، و در موارد شدید، مرگ داخل رحمی جنین می شود.

۳. ویروس هرپس (HSV)

اگر عفونت شدید باشد و در مراحل اولیه بارداری رخ دهد، ممکنه باعث نارسایی در تکامل بافت‌های قلبی و مغزی شود.

۴. ویروس پاروو (Parvovirus B19)

باعث کم‌خونی شدید جنینی و در نتیجه نارسایی قلبی (Hydrops fetalis) می‌شود.

۵. ویروس زیکا (Zika virus)

بیشتر با اختلالات مغزی (میکروسفالی) شناخته می‌شه ولی در برخی موارد ناهنجاری‌های قلبی هم گزارش شده.

مصرف الکل در بارداری

سندرم الکل جنینی (Fetal Alcohol Syndrome – FAS)

مصرف الکل در دوران بارداری، به‌ویژه در سه‌ماهه اول، می‌تونه باعث بروز این سندرم بشه که شامل:

• ناهنجاری‌های چهره،
• اختلال در رشد مغز،
• و ناهنجاری‌های قلبی هست.

مکانیسم اثر الکل بر قلب جنین

الکل با تأثیر بر چندین مسیر سلولی، رشد طبیعی قلب رو مختل می‌کنه:

• افزایش مرگ سلولی برنامه‌ریزی‌شده (Apoptosis) در سلول‌های بنیادی قلبی (cardiogenic cells)
• اختلال در سیگنال‌های تمایز سلولی مثل BMP و FGF که برای تبدیل سلول‌های جنینی به سلول‌های قلبی ضروری‌اند
• کاهش انتقال مواد مغذی و اکسیژن به جنین، به‌دلیل اختلال در عملکرد جفت

نتایج مصرف الکل

• نقص دیواره بین بطنی یا دهلیزی (VSD یا ASD)
• کوچکی یا ناقص بودن بطن‌ها
• حتی در موارد شدید: عدم تشکیل کامل قلب (acardia)

مصرف سیگار و سایر دخانیات (نیکوتین، قلیان، ویپ)

نیکوتین و مونوکسید کربن (CO): دو عامل خطرناک

• نیکوتین باعث تنگ شدن عروق جفت می‌شود، که جریان خون و اکسیژن به جنین رو کاهش می‌دهد.
• مونوکسید کربن با هموگلوبین ترکیب می‌شه و انتقال اکسیژن رو کاهش می‌دهد، در نتیجه جنین دچار هیپوکسی مزمن می‌شود.

مکانیسم اثر دخانیات بر قلب جنین

• کمبود اکسیژن (هیپوکسی جنینی): مانع تکثیر طبیعی سلول‌های قلبی می شود.
• افزایش استرس اکسیداتیو: به DNA سلول‌های قلبی آسیب می‌زند.
• اختلال در بیان ژن‌های حیاتی قلبی: به‌ویژه ژن‌هایی که در تشکیل بطن‌ها، دهلیزها و عروق کرونری نقش دارند.

نتایج مصرف دخانیات در بارداری

نقایص مادرزادی قلب مثل:

• تترالوژی فالوت (Tetralogy of Fallot)
• نقص در بسته شدن دیواره قلبی
• تنگی عروق اصلی قلب

در موارد شدید و مصرف زیاد، ممکنه قلب به‌طور کامل رشد نکند یا عملکرد کافی نداشته باشد.

اثر ترکیبی الکل و سیگار

مطالعات نشون دادند که اگر مادر هم‌زمان الکل و سیگار مصرف کند، اثر مخرب اون‌ها چند برابر می شود:

• کاهش بیشتر اکسیژن‌رسانی
• افزایش مرگ سلولی
• اختلال شدیدتر در شکل‌گیری اندام‌های حیاتی، به‌ویژه قلب و مغز

تغذیه نامناسب

۱. کمبود ریزمغذی‌های حیاتی در دوران بارداری

الف) اسید فولیک (ویتامین B9)

نقش در بدن: اسید فولیک برای تقسیم سلولی، سنتز DNA و رشد بافت‌های جنینی حیاتی‌ست.

تأثیر کمبود آن: افزایش خطر نقص در لوله عصبی، افزایش خطر ناهنجاری‌های قلبی جنین مانند:

• نقص دیواره بین بطنی (VSD)
• نقص دیواره بین دهلیزی (ASD)
• ناهنجاری‌های عروق بزرگ

قلب و لوله عصبی هم‌زمان در هفته‌های ۳ تا ۵ جنینی شروع به تشکیل می‌کنند، پس کمبود اسید فولیک در این بازه، بسیار خطرناک است.

ب) ویتامین A (رتینول)

نقش: در تنظیم بیان ژن‌های رشد قلبی و تمایز سلول‌های قلبی

تأثیر کمبود یا مصرف بیش‌ازحد آن:

• کمبود آن = ناهنجاری‌های قلبی مانند نارسایی در تشکیل بطن‌ها و دریچه‌ها
• مصرف زیاد آن (مکمل‌های با دوز بالا) = تراتوژن قوی و اختلال در رشد جنینی

ج) روی (Zinc)

نقش: برای عملکرد آنزیم‌هایی که در تقسیم سلولی، تمایز و تنظیم رشد قلبی نقش دارن
تأثیر کمبود:

• اختلال در مهاجرت سلول‌های قلبی
• افزایش خطر ناهنجاری‌های قلبی ساختاری

۲. کم‌خوری یا سوءتغذیه کلی مادر

وقتی مادر غذای کافی مصرف نمی‌کند یا کالری و پروتئین ناکافی دریافت می کند:

• بدن وارد حالت استرس متابولیک می‌شه
• منبع کافی برای رشد بافت‌های سریع‌الرشد مثل قلب فراهم نمی‌شه
• جفت نمی‌تونه به خوبی مواد مغذی و اکسیژن رو به جنین برسونه

نتیجه: کندی رشد جنین، نقایص ساختاری قلب، یا حتی مرگ داخل رحمی

۳. رژیم‌های غذایی فاقد تنوع ویتامینی

رژیم‌هایی که فقط شامل کربوهیدرات یا چربی هستند، بدون دریافت میوه، سبزی، لبنیات، گوشت و حبوبات:

• منجر به کمبود ویتامین‌های گروه B، آهن، کلسیم و آنتی‌اکسیدان‌ها می‌شند
• اختلال در عملکرد آنزیم‌ها و ژن‌های رشد قلبی

۴. مصرف مواد غذایی مضر و پرخطر

الف) چربی‌های ترانس و اشباع‌شده بالا

• باعث ایجاد التهاب مزمن در بدن مادر می‌شن
• افزایش استرس اکسیداتیو و اختلال در رشد جفت و جنین

ب) قند و شکر زیاد

زمینه‌ساز دیابت بارداری و در نتیجه ناهنجاری‌های مادرزادی قلب

ج) کافئین بیش‌ازحد (قهوه، نوشابه‌های انرژی‌زا)

• افزایش ضربان قلب و فشار خون مادر
• اختلال در جریان خون جفتی – جنینی

 

• تغذیه نامناسب مادر: کمبود مواد مغذی ضروری می‌تواند در تشکیل قلب جنین اختلال ایجاد کند.
• سن بالای مادر: با افزایش سن، خطر ناهنجاری‌های جنینی افزایش می‌یابد.

سن بالای مادر

۱. افزایش احتمال ناهنجاری‌های کروموزومی

با افزایش سن، کیفیت تخمک‌ها کاهش پیدا می‌کنه. این کاهش کیفیت تخمک‌ها ممکنه باعث ایجاد اختلالات کروموزومی شود.

مثل:

• تریزومی ۲۱ (سندرم داون)
• تریزومی ۱۸ (ادوارد)
• تریزومی ۱۳ (پاتاو)

نکته مهم: بیش از ۵۰٪ نوزادانی که مبتلا به تریزومی‌ها هستند، دارای نقایص مادرزادی قلب هستن؛ از جمله:

• نقص دیواره‌های قلب (ASD، VSD)
• اختلال در تشکیل عروق اصلی
• ناهنجاری در بطن‌ها

گاهی این ناهنجاری‌ها چنان شدید هستند که قلب به‌طور کامل شکل نمی‌گیره یا پس از تشکیل اولیه متوقف می‌شه.

۲. کاهش کیفیت و عملکرد جفت در مادران با سن بالا

سن بالا باعث:

• افزایش خطر بیماری‌های زمینه‌ای مثل فشار خون بارداری و دیابت
• عملکرد ضعیف‌تر جفت (پلاژنزی ناقص)

نتیجه این اختلالات:

• کاهش اکسیژن‌رسانی و تغذیه جنین
• اختلال در رشد ارگان‌های حیاتی مثل قلب
• در موارد شدید: مرگ جنین و توقف کامل رشد قلب

۳. افزایش احتمال بارداری‌های IVF یا استفاده از درمان‌های کمک‌باروری

مادران بالای ۳۵ یا ۴۰ سال اغلب برای بارداری نیاز به درمان‌های کمک‌باروری دارن. این بارداری‌ها ممکنه:

• نرخ بالاتری از سقط‌های زودرس داشته باشند
• احتمال نقایص ساختاری جنینی از جمله قلبی در آن‌ها بیشتر، به دلیل فاکتورهای ژنتیکی و محیطی

۴. افزایش استرس اکسیداتیو در تخمک‌ها و جنین

با افزایش سن، میزان استرس اکسیداتیو در بدن بالا می رود. این موضوع ممکنه باعث:

• آسیب به DNA جنین
• اختلال در تقسیم سلولی در مراحل اولیه
• افزایش مرگ سلولی در بافت‌های حساس مثل بافت قلبی

۵. افزایش احتمال بارداری‌های چندقلویی با درمان‌های کمک‌باروری

بارداری چندقلویی خودش یک فاکتور خطر برای:

• رشد ناکامل اندام‌ها
• نارسایی در قلب‌سازی یکی از جنین‌ها

در نتیجه احتمال عدم تشکیل قلب در یکی از جنین‌ها (مثلاً سندرم قلب معکوس یا acardiac twin) بیشتر می شود.

مطالعه بیشتر از صفحه زنان تا چند سالگی می‌توانند باردار شوند: تا زمانی که تخمک‌گذاری وجود دارد، احتمال بارداری هست. اما به‌طور میانگین، بالاترین شانس باروری در دهه ۲۰ و ۳۰ زندگی است، و از ۳۵ سالگی به بعد، باید با دقت، آگاهی و مشاوره تخصصی تصمیم‌گیری کرد.

نقش ماما در تشخیص اولیه

• انجام مراقبت‌های اولیه دقیق بارداری: ماما باید تاریخچه پزشکی مادر را به دقت بررسی کند.
• ارجاع به سونوگرافی در زمان مناسب: سونوگرافی‌های اولیه می‌توانند به تشخیص زودهنگام مشکلات کمک کنند.
• بررسی علائم بالینی مادر: ماما باید به علائم کاهش یافته بارداری توجه کند.
• حمایت روانی از مادر: در صورت بروز چنین شرایطی، حمایت روانی از مادر اهمیت دارد.
• آموزش پیشگیری و مراقبت در بارداری‌های بعدی: ماما باید مادر را در مورد اقدامات پیشگیرانه راهنمایی کند

۱. مشاوره پیش از بارداری (Preconception counseling)

ماما اولین خط مراقبتی است که با زنانی که قصد بارداری دارند، ارتباط مستقیم دارد. در این مرحله:

• ارزیابی سابقه پزشکی و ژنتیکی مادر و پدر
• بررسی مصرف داروهای تراتوژن (مثل رتینوئیدها، داروهای ضدصرع، یا داروهای اعصاب)
• شناسایی بیماری‌های مزمن مانند دیابت، فشار خون، لوپوس یا تیروئید
• توصیه به مصرف مکمل اسید فولیک حداقل ۳ ماه پیش از بارداری

نتیجه: کاهش ریسک ناهنجاری‌های قلبی جنین در همان مراحل اولیه تشکیل

۲. آموزش و آگاه‌سازی مادر درباره عوامل خطر

ماما با آموزش به مادر در زمینه‌های زیر می تواند از تشکیل‌نشدن قلب جنین پیشگیری کند:

• پرهیز از مصرف الکل، سیگار، قلیان و مواد مخدر
• تغذیه متعادل و سرشار از ویتامین‌ها و ریزمغذی‌ها
• پرهیز از تماس با افراد مبتلا به عفونت‌های ویروسی خطرناک (سرخجه، CMV، زیکا)
• توصیه به واکسیناسیون قبل از بارداری (مثل واکسن سرخجه)

۳. مراقبت‌های دوران بارداری (Prenatal Care)

در بارداری، ماما نقش فعالی در پایش وضعیت جنین و تشخیص ناهنجاری‌ها دارد:

الف) بررسی سونوگرافی هفته‌های ۶ تا ۱۲ بارداری

• پیگیری سونوهای اولیه برای بررسی وجود ضربان قلب جنین
• در صورت عدم مشاهده ضربان، ارجاع فوری به متخصص جهت بررسی بیشتر (تشخیص مواردی مانند missed abortion یا ناهنجاری قلبی)

ب) غربالگری‌های سه‌ماهه اول

• انجام آزمایشات غربالگری (NT، آزمایش خون دبل یا تریپل)
• در صورت مشکوک بودن به اختلال کروموزومی، ارجاع جهت آمنیوسنتز یا NIPT
• پیگیری برای اکوکاردیوگرافی جنین (fetal echocardiography) در هفته ۱۸ تا ۲۲

۴. حمایت روانی و ارجاع به موقع

• در صورت تشخیص مشکل قلبی یا عدم تشکیل قلب، ماما در اطلاع‌رسانی صحیح، همدلی، و ارجاع به متخصص پریناتولوژی نقش کلیدی دارد
• کمک به مادر در تصمیم‌گیری در مورد ادامه یا ختم بارداری، بسته به نظر پزشک و شرایط جنین

۵. پیگیری بارداری‌های پرخطر

ماما موظفه بارداری‌هایی با ریسک بالا رو شناسایی و مراقبت ویژه کنه، مانند:

• مادران بالای ۳۵ سال
• سابقه سقط مکرر
• بیماری‌های ژنتیکی یا خانوادگی
• مصرف داروهای خاص یا قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی

۶. آموزش درباره اهمیت مکمل‌ها

ماما در جلسات مراقبتی باید بر استفاده مداوم از مکمل‌هایی مثل:

• اسید فولیک
• آهن
• مولتی‌ویتامین‌های بارداری

تأکید کند، چون این‌ها از مهم‌ترین عوامل پیشگیری از ناهنجاری‌های قلبی هستند.

پیشگیری از عدم تشکیل قلب جنین

• مصرف اسید فولیک: مصرف روزانه اسید فولیک از سه ماه قبل از بارداری توصیه می‌شود.
• اجتناب از مصرف دخانیات و الکل: این مواد می‌توانند خطر ناهنجاری‌های جنینی را افزایش دهند.
• تغذیه مناسب: رژیم غذایی متعادل و سرشار از مواد مغذی ضروری است.
• کنترل بیماری‌های مزمن: بیماری‌هایی مانند دیابت و فشار خون باید کنترل شوند.
• واکسیناسیون: واکسیناسیون علیه بیماری‌های ویروسی مانند سرخجه توصیه می‌شود.

مطالعه بیشتر: برخی مواد غذایی می‌توانند رشد جنین را تقویت کنند، در حالی که برخی دیگر، در صورت مصرف بی‌رویه یا ناآگاهانه، ممکن است خطرات جدی ایجاد کرده و حتی منجر به سقط جنین شوند. ما در عصر جدید مامایی با هدف افزایش آگاهی مادران، تلاش داریم تا اطلاعات درست و علمی را در اختیار شما قرار دهیم تا با خیال راحت دوران بارداری را پشت سر بگذارید. به همین منظور مشاهده مقاله چه مواد غذایی باعث سقط جنین میشود؟ پیشنهاد می شود.

سوالات متداول تشکیل نشدن قلب جنین چه علائمی دارد؟

• چرا قلب جنین ممکن است تشکیل نشود؟

دلایل مختلفی برای عدم تشکیل قلب جنین وجود دارد، از جمله: ناهنجاری‌های ژنتیکی و کروموزومی (مثل تریزومی ۱۳، ۱۸)، جهش در ژن‌های کلیدی رشد قلب مانند NKX2-5 یا GATA4، مصرف داروهای مضر (مثل ایزوترتینوئین، والپروئیک اسید، داروهای ضدصرع)، عفونت‌های ویروسی در سه‌ماهه اول (مثل سرخجه، CMV)، مصرف الکل، سیگار و تغذیه نامناسب مادر، افزایش سن مادر (به‌ویژه بالای ۳۵ سال)

• علائم عدم تشکیل قلب جنین چیست و چگونه تشخیص داده می‌شود؟

عدم مشاهده ضربان قلب در سونوگرافی هفته‌های ۶ تا ۷، توقف رشد ساک حاملگی یا کیسه زرده، کاهش ناگهانی علائم، بارداری مانند تهوع یا حساسیت سینه‌ها، لکه‌بینی یا خونریزی واژینال، این موارد معمولاً از طریق سونوگرافی ترانس‌واژینال قابل تشخیص‌اند.

• کدام داروها در دوران بارداری می‌توانند خطرناک باشند و باعث اختلال در تشکیل قلب جنین شوند؟

داروهایی که می‌توانند موجب نقص قلبی شوند عبارتند از: ایزوترتینوئین (برای آکنه)، والپروئیک اسید، لیتیوم (برای اختلالات روانی و صرع)، داروهای ضدسرطان مانند متوترکسات، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)، برخی آنتی‌بیوتیک‌ها مانند تتراسایکلین‌ها و آمینوگلیکوزیدها

• آیا تغذیه مادر می‌تواند در تشکیل قلب جنین تأثیر داشته باشد؟

بله، تغذیه نقش حیاتی دارد. کمبود موارد زیر می‌تواند خطر ناهنجاری‌های قلبی را افزایش دهد: اسید فولیک: کمبود آن باعث نقص‌های لوله عصبی و قلبی می‌شود. ویتامین A و روی: در تمایز و رشد سلول‌های قلبی نقش دارند. سوء‌تغذیه یا رژیم غذایی نامتعادل باعث اختلال در رشد جفت و انتقال مواد حیاتی به جنین می‌شود.

• مادران بالای ۳۵ سال چه خطراتی برای تشکیل قلب جنین دارند؟

افزایش احتمال ناهنجاری‌های کروموزومی مانند تریزومی ۲۱، ۱۳ و ۱۸، کاهش عملکرد جفت و خون‌رسانی ناکافی به جنین، افزایش احتمال سقط و ناهنجاری‌های مادرزادی قلبی، نیاز به درمان‌های کمک‌باروری که ممکن است خطر ناهنجاری‌ها را افزایش دهد