| مراقبت از نوزاد نارس در منزل | شرح مختصر |
|---|---|
| تعریف نوزاد نارس | تولد قبل از هفته ۳۷ بارداری، نیازمند مراقبت ویژه |
| دلایل تولد نوزاد نارس | فشار خون بارداری، دیابت، عفونت‌ها، مصرف مواد، استرس |
| عوارض شایع نوزاد نارس | مشکلات تنفسی، قلبی، مغزی، گوارشی، بینایی، کم‌خونی، دما |
| مراقبت تنفسی نوزاد نارس | حفظ وضعیت خواب، هوای پاک، دمای اتاق، استفاده از مانیتور |
| تنظیم دمای بدن نوزاد نارس | دمای اتاق ۲۴-۲۶ درجه، لباس مناسب، تماس پوست به پوست |
| تغذیه نوزاد نارس | شیر مادر، مکمل فورتفایر، شیر خشک مخصوص، برنامه غذایی |
| پیشگیری از عفونت | بهداشت دست، محیط، محدودیت رفت‌وآمد، واکسن، بند ناف |
| پیگیری رشد و تکامل نوزاد نارس | ویزیت منظم، بررسی وزن و قد، غربالگری بینایی، تست رشد |
تولد نوزاد نارس یکی از چالش‌های مهم نظام سلامت است. نوزاد نارس، نوزادی است که قبل از هفته ۳۷ بارداری متولد شده است. این نوزادان به دلیل ناتمام بودن رشد اعضای بدن، نیازمند مراقبت‌های ویژه‌ای در بیمارستان و پس از ترخیص در منزل هستند. نوزادان نارس به دلیل نارسایی سیستم ایمنی، بیش از سایر نوزادان در معرض ابتلا به بیماری‌های عفونی قرار دارند. به همین دلیل، پایبندی دقیق به برنامه‌ی ایمن‌سازی بر اساس دستورالعمل واکسیناسیون کشوری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و می‌تواند نقش مهمی در محافظت از سلامت آن‌ها ایفا کند.
همچنین یکی از مهمترین عوامل در رشد و وزن‌گیری نوزاد نارس، تغذیه مناسب و دریافت شیر مادر است. اگر به دنبال روش‌های مؤثر برای افزایش شیر مادر و کمک به وزن‌گیری بهتر نوزادتان هستید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله تقویت شیر مادر برای وزن گیری نوزاد را مطالعه کنید تا با نکات کاربردی و سبک زندگی مناسب آشنا شوید.
انواع نوزاد نارس بر اساس سن بارداری:
| نوع نارس بودن | سن بارداری در تولد |
|---|---|
| نارس خفیف | ۳۲ تا ۳۷ هفته |
| نارس متوسط | ۲۸ تا ۳۲ هفته |
| نارس شدید | کمتر از ۲۸ هفته |
ازدلایل تولد نوزاد نارس می توان به موارد زیر اشاره کرد:
در نوزادان نارس به دلیل اینکه ریه‌ها به طور کامل رشد نکرده‌اند، ماده‌ای به نام “سورفاکتانت” (که باعث باز ماندن کیسه‌های هوایی ریه می‌شود) به اندازه کافی تولید نشده است. همین موضوع باعث می‌شود نوزاد نارس هنگام نفس کشیدن دچار مشکل شود یا دچار سندرم زجر تنفسی (RDS) گردد.
اقدامات مراقبتی و پیشگیرانه از مشکلات تنفسی نوزاد نارس:
در صورت مشاهده این علائم سریع به پزشک مراجعه باید کرد:
در نوزادانی که مشکل شدید تنفسی داشتند یا سابقه آپنه داشتند، ممکن است پزشک مانیتور خانگی برای کنترل تنفس تجویز کند که به خانواده آموزش داده می‌شود چگونه از آن استفاده کنند.
نوزاد نارس به دلایل زیر بیشتر در معرض کاهش یا افزایش دمای بدن است:
علائم هشداردهنده اختلال دمای بدن نوزاد نارس:
| گرما زدگی | سرمازدگی |
|---|---|
| پوست قرمز داغ و مرطوب | پوست سرد و رنگ پریده |
| بی قراری و گریه شدیذ | کاهش تحرک یا خواب الودگی |
| کاهش اشتها | کاهش اشتها |
| تنفس سریع و سطحی | لرز یا تنفس آهسته |
نوزاد نارس به دلیل وزن کم، ذخایر تغذیه‌ای پایین و تکامل نیافتگی دستگاه گوارش، نیاز به تغذیه‌ای ویژه دارد تا:
شیر مادر، مخصوص نوزاد نارس (Preterm Milk) بسیار مغذی‌تر و غنی‌تر از شیر مادر نوزاد ترم است.
اگر شیر مادر کافی نباشد یا بنا به تشخیص پزشک، از شیر خشک مخصوص پره‌ترم استفاده می‌شود.
برندهای معتبر شیر خشک نوزاد نارس:
برنامه تغذیه نوزاد نارس در منزل:
| وزن نوزاد | دفعات تغذیه | حجم تقریبی هر وعده |
|---|---|---|
| کمتر از ۱.۵ کیلوگرم | هر ۲ تا ۳ ساعت | ۱۰ تا ۳۰ سی‌سی |
| ۱.۵ تا ۲ کیلوگرم | هر ۲ تا ۳ ساعت | ۳۰ تا ۵۰ سی‌سی |
| بالای ۲ کیلوگرم | هر ۳ ساعت | ۴۰ تا ۶۰ سی‌سی |
مکمل‌های دارویی مورد نیاز نوزاد نارس (طبق نظر پزشک تجویز می‌شود):
علائم هشدار دهنده در تغذیه نوزاد نارس:
مادر باید این علائم را بشناسد و در صورت مشاهده با پزشک یا ماما تماس بگیرد:
(سن اصلاحشده = سن واقعی – تعداد هفته‌های زودرسی)
رتینوپاتی = آسیب شبکیه چشم در نوزاد نارس (در اثر نارس بودن و اکسیژن درمانی)
زمان غربالگری:
تست‌های مهم غربالگری نوزاد نارس:
واکسن‌های نوزاد نارس باید بر اساس سن تقویمی (سن شناسنامه‌ای) انجام شود، نه سن اصلاحشده، مگر پزشک تشخیص تاخیر دهد
| سن | واکسن | نکات مهم |
|---|---|---|
| بدو تولد | BCG، هپاتیت B، قطره فلج اطفال | اگر وزن نوزاد زیر ۲ کیلو بود ممکن است BCG و هپاتیت B به تعویق بیفتد تا وزن مناسب شود |
| ۲ ماهگی | پنتاوالان، فلج اطفال، روتاویروس، PVC (پنوموکوک) | طبق برنامه ملی |
| ۴ ماهگی | پنتاوالان، فلج اطفال، روتاویروس، PVC | |
| ۶ ماهگی | پنتاوالان، فلج اطفال،روتاویروس، آنفلوآنزا | توصیه ویژه برای نوزاد نارس |
| ۱۲ ماهگی | MMR، PVC ، آبله‌مرغان | طبق برنامه |
توصیه‌های تکمیلی:
مطالعه بیشتر: مراقبت از نوزاد تازه متولد شده نیاز به آگاهی، دقت و حساسیت ویژه‌ای دارد. والدین، به‌ویژه کسانی که برای اولین بار صاحب فرزند میشوند، ممکن است با چالش‌های زیادی روبه‌رو شوند. در صفحه مراقبت از نوزاد تازه متولد شده با 10 مورد از مهمترین نکات مراقبتی نوزاد به طور کامل آشنا خواهید شد.
1. حمام دادن نوزاد نارس:
2. استفاده از مرطوب‌کننده:
3. مراقبت از پوست ناحیه پوشک:
4. پیشگیری از زخم فشاری:
5. بهداشت گوش، بینی، چشم:
6. مراقبت از بند ناف:
7. رعایت بهداشت محیط:
نوزاد نارس به دلیل ضعف عضلات، ناپایداری دمای بدن، مشکلات تنفسی و حساس بودن سیستم عصبی، در زمان خواب نیاز به مراقبت ویژه دارد.
خواب ایمن باعث پیشگیری از:
مطالعه بیشتر از صفحه نحوه مصرف قطره کولیکز برای نوزاد: قطره کولیکز یک داروی گیاهی مخصوص نوزادان است که برای کاهش دردهای شکمی، گاز، نفخ، و کولیک تجویز می‌شود. این قطره معمولاً ترکیبات شوید (Dill Oil)، رازیانه (Fennel Oil)،بابونه (در برخی فرمول‌ها) و بی‌کربنات سدیم (در فرمول‌های ترکیبی قدیمی) را شامل یشود. ترکیبات گیاهی این قطره باعث میشوند عضلات گوارشی نوزاد آرام شوند و گازهای شکمی راحت‌تر دفع شوند.
مطالعه بیشتر: پس از تولد نوزاد، بند ناف که در دوران بارداری وظیفه تأمین مواد مغذی و اکسیژن را بر عهده داشت، دیگر عملکردی ندارد و به تدریج خشک شده و می‌افتد. والدین معمولاً اطلاعات کافی درباره نحوه مراقبت از بند ناف قبل از افتادن دارند، اما مراقبت از ناف نوزاد بعد از افتادن نیز به همان اندازه مهم است. در مقاله مراقبت از ناف نوزاد بعد از افتادن، در این مورد بیشتر بخوانید.
دمای مناسب اتاق نوزاد نارس بین ۲۴ تا ۲۶ درجه سانتیگراد و رطوبت بین ۴۰ تا ۶۰ درصد است. پوشاندن لباس چندلایه، استفاده از کلاه نخی و گاهی قنداق کردن، به حفظ دمای بدن کمک میکند. تماس پوست با پوست (روش کانگورویی) نیز از بهترین راههای گرم نگهداشتن نوزاد است.
شیر مادر بهترین و کاملترین تغذیه برای نوزاد نارس است، زیرا پروتئین و چربی بیشتری دارد و حاوی آنتیبادیها و فاکتورهای رشد است. در صورت نیاز، پزشک ممکن است فورتفایر (مکمل شیر مادر) یا شیر خشک مخصوص نوزادان نارس تجویز کند.
رعایت بهداشت دستها، تمیزی محیط، محدود کردن تماس با افراد بیمار، تغذیه با شیر مادر، ضدعفونی وسایل نوزاد، مراقبت از بند ناف و واکسیناسیون بهموقع از مهمترین اقدامات برای پیشگیری از عفونت هستند. وسایل نوزاد باید کاملاً اختصاصی باشند و از تماس با حیوانات خانگی و دود سیگار جلوگیری شود.
برخی علائم خطر عبارتاند از: تنفس سریع یا سخت (بیش از ۶۰ بار در دقیقه)، کبودی لبها و ناخنها، تب یا کاهش غیرعادی دمای بدن، کاهش اشتها یا نخوردن شیر، استفراغ، نفخ، یا اسهال مداوم، خوابآلودگی یا بیقراری غیرعادی. در صورت مشاهده هر کدام از این نشانهها، باید بلافاصله با پزشک تماس گرفت.
نوزاد نارس باید از بدو ترخیص تا یکسالگی (اصلاحشده) به طور منظم تحت نظر پزشک متخصص باشد. در ابتدا ویزیتها هفتگی، سپس هر دو هفته یا ماهانه انجام میشوند. بررسی وزن، قد، دور سر، بینایی (برای رتینوپاتی)، شنوایی و تکامل مغزی-حرکتی از موارد کلیدی در پیگیری رشد است.
