انواع IUD چیست؟ نحوه گذاشتن و برداشتن آی یو دی
روش‌های مختلفی برای جلوگیری از بارداری وجود دارد؛ یکی از آنها دستگاه کوچکی به شکل تی انگلیسی است به نام IUD که با قرار گرفتن داخل رحم از وقوع بارداری ناخواسته جلوگیری می‌کند. دستگاه آی یو دی برای کسانی که تمایل ندارند قرص‌های هورمونی ضد بارداری استفاده کنند، وسیله بسیار مناسبی محسوب میشود.
خطای این دستگاه در حدود یک درصد بوده و کسانی که از آن استفاده می‌کنند تا چندین سال نیازی به استفاده از روش‌های دیگر ندارند. در مقاله‌ای که پیش رو دارید به پاسخ برخی از سوالات احتمالی در خصوص این دستگاه مانند انواع مختلف آن، احتمال بروز عفونت و امکان جلوگیری از بیماری‌های مقاربتی پرداخته شده است. همچنین در خصوص روش IUD گذاری برای افراد شاغل در محیط‌های بهداشتی و ماماها توضیحاتی را بیان می‌کنیم.
IUD چیست؟
آی یو دی (IUD) یا دستگاه داخل رحمی، یک وسیله کوچک و T شکل است که برای جلوگیری از بارداری درون رحم قرار می گیرد. این دستگاه از جنس پلاستیک و گاهی همراه با مقداری مس یا هورمون است که به آرامی درون رحم آزاد می شوند.
در حقیقت مکانیزم عملکرد دستگاه آییودی که داخل بدن قرار می‌گیرد جلوگیری از رسیدن اسپرم به تخمک و ممانعت از تشکیل تخمک بارور شده بوده و هیچ تاثیری بر روی میزان تخمک‌گذاری فرد ندارد. این دستگاه دارای انواع مختلفی است که در برندهای گوناگون تولید میشود که هر کدام میزان تاثیر متفاوتی دارند.
انواع IUD
آی یو دی به دو نوع اصلی تقسیم میشود:
آی یو دی مسی و آی یو‌دی هورمونی. آی یو‌دی مسی با آزادسازی مس به محیط رحم، از لقاح تخمک و اسپرم جلوگیری می کند، در حالی که آی یو دی هورمونی با آزادسازی هورمون پروژسترون، ضخامت مخاط دهانه رحم را افزایش داده و از عبور اسپرم جلوگیری می کند.
IUD هورمونی
این نوع از آی‌یو‌دی‌ها حاوی مقداری هورمون پروژسترون بوده که با غلیظ‌کردن مخاط دهانه رحم از رسیدن اسپرم به تخمک و بارور کردن آن ممانعت به عمل می‌آورند. این آییودی در مکانیزم عمل خود مانع حرکت اسپرم و رسیدن آن به تخمک می‌شوند و با نازک‌کردن دیواره رحم در صورت بارور شدن تخمک از لانه‌گزینی و چسبیدن به دیواره رحم جلوگیری می‌کند.
بیشتر بخوانید: ارگاسم یا ارضا جنسی رسیدن به احساس لذت جنسی شدید در طول فعالیت جنسی است که با رسیدن به آن قلب سریع تر می زند و تنفس نیز سنگین تر و سریع تر می شود. ارگاسم حس رهایی و اوج لذت جنسی می باشد که نوع آن در زنان و مردان متفاوت است. در بلاگ “ارگاسم یعنی چه” به بررسی کامل آن پرداخته ایم.
IUD مسی
در ساختار این نوع آی‌یو‌دی‌ها سیم‌پیچی از جنس مس استفاده شده است که می‌تواند با انتشار یون‌های مس در فضای داخلی رحم، شرایط بارور شدن تخمک توسط اسپرم را از بین برد. آییودی مسی طول عمر بیشتری نسبت به مدل هورمونی آن دارد.
مزایا استفاده از IUD
- انواع مختلف دستگاه‌های آییودی دارای مزایایی از قبیل موارد زیر هستند.
- قابلیت جلوگیری از بارداری، بین 3 تا 12 سال، متناسب با نوع دستگاه استفاده شده
- عدم ایجاد تداخل در رابطه جنسی
- درصد بالای تاثیرگذاری و جلوگیری از بارداری
- سرعت و سهولت در برگشت‌پذیری قدرت باروری
- کاهش عوارض دوران قاعدگی مانند گرفتگی عضلات و دردهای ناشی از آن
- سهولت در جایگذاری، بدون هرگونه جراحی و هزینه‌های اضافه
- اثربخشی بالا: آی یو دی یکی از موثرترین روش های جلوگیری از بارداری است.
- طولانی مدت: بسته به نوع آی یو دی، می توانید تا چند سال از آن استفاده کنید.
- قابل برگشت: در صورت تمایل به بارداری، می توانید آی یو دی را خارج کنید.
- تأثیر بر قاعدگی: آی یو دی هورمونی می تواند باعث کاهش خونریزی و درد قاعدگی شود.
نحوه IUD گذاری
آی یو دی گذاری به فرایند قرار دادن دستگاه آی یو دی درون رحم توسط پزشک یا ماما گفته می شود. این فرایند به طور معمول در مطب پزشک و طی یک جلسه کوتاه انجام می شود. قبل از انجام IUD گذاری، پزشک معمولاً معاینه های لازم را انجام می دهد تا اطمینان حاصل کند که فرد برای استفاده از آی یو دی مناسب است.
در حین فرایند، پزشک آی یو دی را از طریق دهانه رحم وارد رحم می کند. برخی زنان ممکن است در طول این فرایند احساس درد یا ناراحتی خفیفی داشته باشند که معمولاً با استفاده از مسکن های معمولی مانند ایبوپروفن قابل کنترل است. پس از قرار دادن آی یو دی، نخ های نازکی که به انتهای آن متصل هستند، از دهانه رحم بیرون زده و به پزشک کمک می کند تا در آینده وضعیت آی یو دی را بررسی کند.
بیشتر بخوانید: واژینیسموس به عنوان سفت شدن غیر ارادی و دردناک عضلات اطراف واژن در شروع دخول توصیف میشود. این وضعیت می‌تواند ناراحت کننده باشد ولی قابل درمان است. در واقع در این حالت عضلات کف لگن و بافت‌های واژن دچار اسپاسم غیر ارادی می‌شوند و احساس سوزش یا درد ایجاد می‌کنند. برای آشنایی کامل با این موضوع پیشنهاد میکنم بلاگ “درمان درد در هنگام نزديكي” را مطالعه کنید.
مراحل IUD گذاری
به عنوان یک ماما برای IUD گذاری باید مراحل زیر را به درستی انجام دهید. برای یادگیری کامل اینکار میتوانید دوره آموزشی آی یو دی IUD گذاری از صفر تا صد را تهیه کنید.
به کمک وسیله‌ای به نام اسپکولوم که شبیه به منقار اردک است و روی آن تیغه‌های مختلفی تعبیه شده، باید واژن را باز نگه دارید. سپس برای جلوگیری از عفونت، دهانه رحم و قسمت‌های مختلف واژن را کامل با محلول ضدعفونی کننده شستشو نمایید. در این مرحله میتوانید از ژل لیدوکائین 5 درصد برای بی حسی و کاهش درد انجام عمل جایگذاری روی دهانه رحم و داخل آن استفاده کنید.
سپس به کمک تناکولوم که وسیله‌ای باریک و بلند است دهانه رحم را ثابت نگه دارید. با باز ماندن دهانه رحم با یک وسیله استریل به نام سوند رحمی برای جلوگیری از آسیب‌رسیدن به رحم در هنگام کارگزاری آییودی باید طول و جهت کانال را اندازه‌گیری کنید. اینکار را باید با تیغه‌های اسپکولوم بدون برخورد با واژن انجام دهید. طول رحم در حدود 6 تا 9 سانتی‌متر است بنابراین برای کارایی مناسب آییودی طول آن نباید کمتر از 6 سانتی‌متر باشد.
بعد از انجام کارهای مقدماتی سوند را خارج کرده وIUD را آماده جایگذاری کنید. پس از تا کردن بازوهای آییودی باید آن را با کمک میله‌ای در عمق تعیین شده رحم قرار دهید و با رها کردن بازو‌ها، دستگاه را در جای خود ثابت کنید. در انتهای کار باید کلیه لوازم جانبی جایگذاری دستگاه را خارج کرده و نخ‌هایی که از دستگاه خارج شده تا حدی که درون واژن از دهانه سرویکس احساس شود باقی بگذارید. وجود این نخ‌ها برای اطمینان از جایگذاری صحیح در رحم و جابجا نشدن آن بسیار ضروری است. کلیه مراحل ویزیت و جایگذاری آییودی 20 الی 30 دقیقه به طول می‌انجامد. لازم به‌ذکر است حتما در پایان کار زمان تعویض دستگاه، اطلاعات مراقبتی و بهداشتی مورد نیاز را برای بیمار شرح دهید.
نکات مهم IUD گذاری
مامایی که برای عمل IUD گذاری اقدام می‌کند، قبل از جایگذاری باید نکات زیر را در نظر داشته باشد.
- در صورت تجربه پایین حتماً قبل از هر بار عمل تا کسب تجربه‌های بیشتر از ماکت‌های آموزشی تولیدشده در این زمینه استفاده کرده و چندین بار تمرین کند.
- با تجویز مسکن‌های بدون نسخه قبل از انجام این کار میتوانید درد ناشی از عمل قرار‌دادن آییودی داخل رحم را کاهش دهید.
- چند روز قبل از عمل، تجویز داروهای ضد التهاب، و استرس و پمادهای نرم‌کننده دهان رحم می‌توانند انجام این عمل را آسانتر کنند.
- برای انجام کار حتماً باید ماما داخل واژن را بررسی کند تا در صورت وجود عفونت یا هر عارضه دیگری قبل از عمل جایگذاری، آن را برطرف نماید.
- بهترین زمان برای نصب آییودی داخل رحم در روزهای دوم تا پنجم پریودی است.
- افرادی که به تازگی زایمان کرده‌اند 4 هفته پس از آن می‌توانند از این دستگاه استفاده کنند.
- کسانی که سقط جنین انجام داده‌اند بلافاصله می‌توانند دستگاه آییودی را در رحم خود جایگذاری کنند.
- داشتن تست نرمال پاپ اسمیر قبل از انجام این عمل بسیار حائز اهمیت است.
از بلاگ “عوامل افزایش و کاهش خطر ابتلا به سرطان سینه” بیشتر بخوانید: اسکریننگ مرگ و میر و سرطان پستان را کاهش می دهد و بقا را 30 درصد افزایش می دهد. 9 سال زمان نیاز است که یک سلول سرطانی توسط ماموگرافی تشخیص داده شود با این حال ماموگرافی 2 سال زودتر از لمس و معاینه بالینی توده را تشخیص می دهد. یعنی زمانی که توده با معاینه بالینی تشخیص داده شود توده حداقل به 2 سانتی متر رسیده است که در این زمان توده مستعد متاستاز است. سرطان سینه خوش خیم راحت تر درمان میشود.
اهمیت IUD گذاری
آی یو دی گذاری یکی از موثرترین روش های جلوگیری از بارداری است که به دلیل مدت زمان طولانی تأثیر آن (بین 3 تا 10 سال بسته به نوع) و کم ترین نیاز به پیگیری های مکرر، از محبوبیت زیادی برخوردار است.
برخلاف روش های جلوگیری از بارداری روزانه یا ماهانه مانند قرص های ضد بارداری، آی یو دی نیاز به توجه روزانه ندارد و پس از قرار دادن، تا مدت ها می تواند به صورت مداوم از بارداری جلوگیری کند. این روش برای زنان در هر سنی، از جمله زنانی که قبلاً فرزند داشته اند یا نداشته اند، مناسب است. همچنین، آی یو دی قابل برداشتن است و پس از برداشت آن، قدرت باروری بلافاصله به حالت عادی بر می گردد.
نحوه برداشتن دستگاه IUD
یکی از مزایای استفاده از دستگاه آییودی برای جلوگیری از بارداری، سهولت در جایگذاری و برداشتن آن است. برای برداشتن دستگاه، باید نخی که از آن خارج شده است را بکشید تا بازوهای دستگاه به سمت بالا جمع شده و از رحم جدا شوند. باید در نظر داشته باشید که این کار را بدون حضور فرد متخصص و مامای دور دیده انجام ندهید، چون احتمال آسیب رساندن به رحم وجود دارد.
عوارض دستگاه IUD
اگرچه IUD گذاری یک روش ایمن و مؤثر برای جلوگیری از بارداری است، اما مانند هر روش دیگری، ممکن است عوارضی به همراه داشته باشد. برخی از زنان ممکن است در چند روز اول پس از گذاشتن آی یو دی دچار گرفتگی های شکمی یا درد خفیف شوند. همچنین، آی یو دی های مسی می توانند باعث افزایش خونریزی و درد در دوران قاعدگی شوند، به خصوص در ماه های اول پس از قرارگیری.
از دیگر عوارض ممکن است می توان به لکه بینی بین دوره های قاعدگی اشاره کرد. در موارد نادر، آی یو دی ممکن است از محل قرارگیری خود جابجا شود و یا حتی به طور کامل از رحم خارج شود. اگرچه این موارد نادر هستند، اما در صورت بروز، نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارند. همچنین، در موارد بسیار نادر، احتمال سوراخ شدن دیواره رحم در هنگام گذاشتن IUD وجود دارد که ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد.
- احتمال بروز عفونت و حساسیت در برخی از افراد
- امکان طولانی شدن دوره پریودی و افزایش شدت خونریزی در 3 تا 6 ماهه اول جایگذاری آن
- احتمال بروز چند روز خونریزی پس از نصب آییودی داخل رحم
- احتمال لکه بینی بین دوره‌های عادت ماهیانه در اوایل استفاده از آن
- احساس درد در هنگام جایگذاری دستگاه و چند روز پس از آن
- احتمال بروز بارداری خارج از رحمی
- عدم محافظت از شخص در مقابل بیماری‌های مقاربتی
- احتمال خارج شدن دستگاه از رحم در صورت استفاده از کاپ قاعدگی
- احتمال آسیب به رحم و سوراخ شدن دیواره آن
- احتمال افزایش وزن در صورت استفاده از آییودی هورمونی
- بروز سرگیجه و حالت تهوع پس از انجام عمل جایگذاری به دلیل تحمل فشار و گرفتگی‌های به وجود آمده
بیشتر بخوانید: راه‌های قطعی برای درمان این مشکل وجود ندارد و می‌توان با برخی از روش‌ها بیماری را کنترل نمود و از عوارض آن جلوگیری کرد. در حقیقت برای درمان این مشکل باید جلوی عوارض ناشی از آن را گرفت و با تجویز داروهایی که منجر به کاهش آنها میشود به درمان اختلال تنبلی تخمدان پرداخت. در بلاگ “سریعترین درمان تنبلی تخمدان و علائم آن” به بررسی برخی از روش‌های درمان تنبلی تخمدان می‌پردازیم.
ممنوعیت انجام IUD گذاری برای افراد خاص
انجام عمل آییودی برای افراد زیر باید با مشورت پزشک متخصص انجام شود.
- افرادی که قبلاً سابقه ابتلا به عفونت‌های لگنی داشته باشند.
- خانم‌های باردار نباید از این دستگاه استفاده کنند.
- افرادی که تمایل دارند در مدت کمی باردار شوند.
- افرادی که بدون دلیل خاصی پس از انجام رابطه جنسی و در فاصله بین دو دوره قاعدگی دچار خونریزی می‌شوند.
- افرادی که دارای دریچه قلب مصنوعی هستند.
- اشخاصی که سابقه بارداری خارج از رحم دارند.
استفاده از روش جلوگیری بارداری به کمک آیی‌یودی، به دلیل عدم نیاز به یادآوری مجدد و استفاده روزانه، مطمئن‌تر از مصرف قرص‌های ضد بارداری است. همچنین برای کسانی که تمایل دارند چندین سال متوالی باردار نشوند یکی از مطمئن‌ترین راه‌های موجود محسوب میشود. در همین راستا می‌توان گفت از مهمترین مواردی که باید در انجام عمل IUD گذاری مورد توجه قرار بگیرد مشورت با فرد متخصص برای انتخاب نوع IUD و مهیا شدن شرایط شخص برای انجام این کار است.
آی یو دی به عنوان یکی از موثر ترین و قابل اعتماد ترین روش های جلوگیری از بارداری، گزینه ای مناسب برای بسیاری از زنان است. آی یو دی گذاری فرایندی ساده و سریع است که به مدت طولانی از بارداری جلوگیری می کند. با این حال، هر زنی که قصد دارد از این روش استفاده کند، باید با پزشک خود در مورد مزایا و معایب آن مشورت کند و از شرایط بدنی و نیازهای خود آگاه باشد. آگاهی از عوارض ممکن و نحوه مدیریت آنها نیز می تواند به تجربه بهتر و ایمن تر این روش کمک کند.
بیشتر بخوانید: AUB مخفف Abnormal Uterine Bleeding به معنای خونریزی غیرطبیعی رحم است. این عبارت برای توصیف هرگونه خونریزی واژینال که خارج از الگوی طبیعی قاعدگی باشد، به کار می رود. خونریزی طبیعی قاعدگی معمولاً هر 21 تا 35 روز یکبار اتفاق می افتد و 2 تا 7 روز طول می کشد. هرگونه تغییر در مدت زمان، شدت یا فراوانی خونریزی، می تواند نشانه ای از AUB باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر بلاگ “AUB زنان چیست؟ تفاوت منوراژی و متروراژی + درمان خونریزی رحم” را مطالعه کنید.
